Η παχυσαρκία δεν είναι απλώς ένα πρόβλημα διαχείρισης βάρους με αισθητικό αντίκτυπο, αλλά μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από αρκετά αυξημένο βάρος σε σχέση με το ύψος του σώματος (Δείκτης Μάζας Σώματος, ΔΜΣ > 30) και υπερβολική συσσώρευσης λίπους στο σώμα, η οποία συσχετίζεται με αρνητικές επιπτώσεις για την υγεία.
Αποτελεί ομολογουμένως ένα πολύπλοκο πρόβλημα με εξαιρετικά σοβαρές προεκτάσεις, δεδομένου ότι αποδεδειγμένα συνδέεται με πλήθος καρδιακών και μεταβολικών διαταραχών, οι οποίες μπορεί να εξελιχθούν σε χρόνια νοσήματα, όπως Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 2 (σχεδόν 1 στους 10 ενήλικες παγκοσμίως), καρδιαγγειακά νοσήματα (νούμερο 1 αιτία θανάτου παγκοσμίως), κάποιες μορφές καρκίνου, οστεοαρθρίτιδα, χολολιθιάσεις, σύνδρομο αποφρακτικής άπνοιας στον ύπνο κα.
Παράλληλα, η παχυσαρκία επιφέρει σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία, αρνητικό κοινωνικό αντίκτυπο (κοινωνικό στίγμα.
Παγκοσμίως:
- 800 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με παχυσαρκία.
- Οι συνέπειες της παχυσαρκίας στα συστήματα υγείας θα φτάσουν το 1 τρισεκατομμύριο δολάρια έως το 2025.
- Τα άτομα με παχυσαρκία έχουν διπλάσιες πιθανότητες να νοσηλευτούν εάν βρεθούν θετικοί στον νέο κορονοϊό που προκαλεί τη λοίμωξη COVID-19.
- Η παιδική παχυσαρκία αναμένεται να αυξηθεί κατά 60% την προσεχή δεκαετία, αγγίζοντας τα 250 εκατομμύρια έως το 2030.
- Το 75-80% των παχύσαρκων παιδιών θα γίνουν παχύσαρκοι ενήλικες, με ότι συνεπάγεται αυτό για την υγεία και την ποιότητα ζωής τους.
Τι δείχνουν τα στοιχεία για την παχυσαρκία στην Ελλάδα
Τις ανησυχητικές διαστάσεις που έχει λάβει η παχυσαρκία στη χώρα μας, αποτυπώνει η νέα μελέτη της διαΝΕΟσις.
Μερικά από τα πιο σημαντικά και ανησυχητικά συμπεράσματα της μελέτης δείχνουν ότι:
- Το 63% των Ελλήνων ηλικίας >18 ετών είναι υπέρβαροι (ΔΜΣ (κιλά/μέτρα2): 25-29,9) ή παχύσαρκοι (ΔΜΣ: >30).
- 1 στους 4 Έλληνες και 1 στις 4 Ελληνίδες έχουν παχυσαρκία.
- Τα υπέρβαρα άτομα έχουν 52% μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν υπέρταση. Τα παχύσαρκα άτομα διατρέχουν σχεδόν 100% μεγαλύτερο κίνδυνο.
- Στα 3/4 των ελληνικών οικογενειών τουλάχιστον ένας από τους δύο γονείς έχει υπερβάλλον βάρος ή παχυσαρκία.Στη μία εκ 4 ελληνικών οικογενειών και οι δύο γονείς είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι.
«Τα παχύσαρκα παιδιά έχουν 5 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να γίνουν παχύσαρκοι ενήλικες»
Αντιστοίχως, ανησυχητικά είναι και τα αποτελέσματα που αφορούν στα παιδιά και τους εφήβους, της ίδιας μελέτης, αλλά και της επίσης πρόσφατης μελέτης ΕΥΖΗΝ, δεδομένου ότι τα παχύσαρκα παιδιά έχουν 5 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να γίνουν παχύσαρκοι ενήλικες απ’ ό,τι τα παιδιά με φυσιολογικό σωματικό βάρος.
Διαπιστώνεται ότι:
- Τα Ελληνόπουλα εμφανίζουν τα μεγαλύτερα ποσοστά υπέρβαρου και παχυσαρκίας στην Ευρώπη.
- Τα ποσοστά υπέρβαρου και παχυσαρκίας στα παιδιά φαίνεται πως είναι μεγαλύτερα σε επαρχιακές και αγροτικές περιοχές από ό,τι στις πόλεις.
- Περίπου 1 στα 3 παιδιά στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας είναι υπέρβαρο.
- Στις πολύ μικρές ηλικίες τα κορίτσια είναι πιο συχνά υπέρβαρα ή παχύσαρκα από τα αγόρια, ποσοστά τα οποία συνήθως εξισώνονται μέχρι την εφηβεία, οπότε και αυξάνεται η πιθανότητα και τα αγόρια να είναι παχύσαρκα.
- Αγόρια και κορίτσια < 18 ετών που ζουν στις νησιωτικές περιοχές της χώρας έχουν αντίστοιχα 48% και 37% αυξημένο ενδεχόμενο κακής φυσικής κατάστασης, καθώς επίσης και αντίστοιχα 19% και 15% αυξημένη πιθανότητα υπερβάλλοντος βάρους ή παχυσαρκίας, σε σύγκριση με τους συνομηλίκους τους στην ηπειρωτική Ελλάδα.
- Το 70% των παχύσαρκων εφήβων εξακολουθούν να ζουν με παχυσαρκία και μετά τα 30.
Πού οφείλονται τα υψηλά ποσοστά παχυσαρκίας στην Ελλάδα
Αν και η αιτία του προβλήματος έγκειται στο θετικό ενεργειακό ισοζύγιο του σώματος (το ότι δηλαδή τρώμε περισσότερες θερμίδες από όσες καταναλώνουμε), η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας είναι εξαιρετικά πολύπλοκη. Υπάρχει αποδεδειγμένα ένα πλήθος κοινωνικών, περιβαλλοντικών αλλά και γενετικών παραγόντων που επιδρούν ενεργά στην καθημερινότητα του ατόμου, μέρος της οποίας είναι και οι επιλογές διατροφής και τρόπου ζωής, που είναι και αυτές που διαμορφώνουν προς τα πού γέρνει εν τέλει το ενεργειακό ισοζύγιο.
Μεταξύ άλλων η μελέτη διαΝΕΟσις επισημαίνει ότι το πρόβλημα επιτείνεται διότι:
- Μόλις το 8% των Ελλήνων γνωρίζουν τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για τη σωστή διατροφή.
- Μόνο το 35,2% των ενηλίκων γνωρίζουν τις συστάσεις του ΠΟΥ για την καθημερινή σωματική δραστηριότητα παιδιών και ενηλίκων.
- Μόνο το 25% των ενηλίκων καταναλώνουν φρούτα και λαχανικά στις ποσότητες που προτείνουν οι διατροφικές συστάσεις.
- Το 68% των Ελλήνων ενηλίκων δεν γυμνάζονται και δεν ασχολούνται με κανένα άθλημα (ποσοστό που είναι το μεγαλύτερο σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση).
- Οι Έλληνες καταναλώνουν >3 ώρες καθημερινά μπροστά σε οθόνες εκτός εργασίας (περισσότερο από τους κατοίκους των περισσότερων Ευρωπαϊκών χωρών).
- Το 88% των γονέων με παιδιά προσχολικής ηλικίας που είναι υπέρβαρα και το 55,8% των γονέων με παιδιά που είναι παχύσαρκα, θεωρούν ότι το παιδί τους έχει φυσιολογικό σωματικό βάρος.
Από τα παραπάνω είναι φανερό ότι η έλλειψη κατανόησης μικρών και μεγάλων για το τι εστί φυσιολογικό βάρος, η λανθασμένη εικόνα σώματος και ιδίως η έλλειψη εκπαίδευσης των γονέων για τη σημασία της διατροφής και της άσκησης τόσο για την υγεία των ιδίων, αλλά και πολύ περισσότερο των παιδιών τους, σε συνδυασμό με τα πρωτοφανή ποσοστά καθιστικού τρόπου ζωής, αποτελούν εξαιρετικά σημαντικούς πυλώνες πάνω στους οποίους θα πρέπει να βασιστεί κάθε πλάνο πρόληψης και αντιμετώπισης του φαινομένου της παχυσαρκίας.
Κορωνοϊός: Οι παχύσαρκοι που νόσησαν έχουν καλύτερα αντισώματα
Υπερβάλλον βάρος ή παχυσαρκία: Ο ρόλος της οικογένειας
H παχυσαρκία δεν προκύπτει αποκλειστικά από προσωπικές επιλογές διατροφής και τρόπου ζωής. Δεν είναι μόνο προσωπική ευθύνη, αλλά οι ρίζες της φτάνουν βαθιά, ακόμη και στη βρεφική και νηπιακή ηλικία και αλληλεπιδρούν με ποικίλους περιβαλλοντικούς παράγοντες.
Συνεπώς, δεν αντιμετωπίζεται μόνο με τη μείωση της ενεργειακής πρόσληψης και την αύξηση της φυσικής δραστηριότητας, αλλά είναι απόρροια ενός συνόλου παραγόντων που δεν βρίσκονται πάντα κάτω από τον έλεγχο του ατόμου. Ταυτόχρονα, ο ρόλος του γονιού και της οικογένειας είναι καίριος στη διαμόρφωση ορθών οικογενειακών διατροφικών συνηθειών αλλά και στο να αποκτήσει το παιδί μια υγιή σχέση με το φαγητό. Η υπερκατανάλωση θερμίδων που μεσοπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα μπορεί να οδηγήσει σε θετικό ενεργειακό ισοζύγιο ενθαρρύνοντας το υπερβάλλον βάρος και την παχυσαρκία, δεν ταυτίζεται με μια καλή κατάσταση θρέψης.
Για να διασφαλίσετε πληρότητα σε θρεπτικά συστατικά παράλληλα με τη διαχείριση ενός υγιούς βάρους τόσο κατά την παιδική ανάπτυξη όσο και στην ενήλικη ζωή, υιοθετήστε τις ακόλουθες πρακτικές:
- Εντάξτε ένα θρεπτικό πρωινό στην καθημερινότητά σας και υγιεινούς συνδυασμούς αγαπημένων τροφών στα γεύματα ή σνακ για το σχολείο ή τη δουλειά.
- Καθίστε όλοι μαζί στο τραπέζι για το οικογενειακό γεύμα, μακριά από αντιπερισπασμούς (τηλεόραση, tablet, κινητό κ.α.).
- Σερβίρετε κατάλληλη μερίδα φαγητού, ώστε να μη πιέζετε τα παιδιά να αδειάσουν το πιάτο τους και μη χρησιμοποιείτε το επιδόρπιο ως επιβράβευση ή τιμωρία.
- Ψωνίστε και μαγειρέψτε μαζί, εξοικειώστε το παιδί με τις τροφές, τις υφές και τις γεύσεις, δώστε σημασία στην εμφάνιση του πιάτου και συνδυάστε τα φαγητά που «δυσκολεύουν» το παιδί με τα αγαπημένα του.
- Αφιερώστε χρόνο στις δραστηριότητες του παιδιού, οργανώστε εκδρομές, αλλά και σύντομες εξόδους για αναψυχή και κίνηση σε εξωτερικούς χώρους και ιδίως στη φύση.
- Εάν εσείς ή το παιδί σας έχετε υπερβάλλον βάρος ή παχυσαρκία, συμβουλευτείτε διαιτολόγο- διατροφολόγο με στόχο τη βελτίωση της κατάστασης θρέψης και τη διαμόρφωση ορθών διατροφικών συνηθειών, προκειμένου να αποκτήσετε μια υγιή σχέση με το φαγητό δίχως στερήσεις.
Συγγραφείς:
Γιάννης Αρναούτης MSc, PhD: Υπεύθυνος Bioiatriki+, Εργοφυσιολόγος Διδάκτωρ Τμήματος Επιστήμης Διαιτολογίας – Διατροφής, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο
Ιωάννα Αδαμίδου MS, RD: Διαιτολόγος – Διατροφολόγος & Βιολόγος, Υπεύθυνη Bioiatriki+ Nutrition, Θεσσαλονίκη, Επιστημονική Συνεργάτης ΒιοΚλινικής Θεσσαλονίκη
