Σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από αυξανόμενες ανησυχίες σχετικά με την υπερβολική κατανάλωση ζάχαρης και τις επιζήμιες επιπτώσεις της στην υγεία, τα γλυκαντικά χωρίς ζάχαρη έχουν κερδίσει έδαφος ως μια εναλλακτική λύση στα παραδοσιακά γλυκαντικά. Ως απάντηση στην ολοένα και αυξανόμενη αυτή τάση, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) δημοσίευσε πρόσφατα επικαιροποιημένες κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τη χρήση γλυκαντικών χωρίς ζάχαρη, παρέχοντας τεκμηριωμένες συστάσεις για την ενημέρωση των πολιτικών και των πρακτικών δημόσιας υγείας.
Όπως επεσήμανε η Πτυχιούχος Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, Msc Κλινική Διατροφή, Φανή Οικονομοπούλου, η σύσταση του ΠΟΥ βασίζεται στα ευρήματα μιας συστηματικής ανασκόπησης των διαθέσιμων στοιχείων, η οποία υποδηλώνει ότι η χρήση NSS (γλυκαντικά χωρίς ζάχαρη) δεν παρέχει κανένα μακροπρόθεσμο όφελος στη μείωση του σωματικού λίπους σε ενήλικες ή παιδιά. Τα αποτελέσματα της ανασκόπησης δείχνουν επίσης ότι μπορεί να υπάρχουν πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες από τη μακροχρόνια χρήση NSS, όπως αυξημένος κίνδυνος διαβήτη τύπου 2, καρδιαγγειακών παθήσεων και θνησιμότητας σε ενήλικες.
«Η σύσταση ισχύει για όλα τα άτομα, εκτός από τα άτομα που πάσχουν ήδη από διαβήτη, και περιλαμβάνει όλα τα συνθετικά και φυσικά απαντώμενα ή τροποποιημένα μη θρεπτικά γλυκαντικά που δεν ταξινομούνται ως σάκχαρα και βρίσκονται σε βιομηχανοποιημένα τρόφιμα και ποτά ή πωλούνται μόνα τους για να προστεθούν σε τρόφιμα και ποτά από τους καταναλωτές. Τα συνήθη NSS περιλαμβάνουν ακεσουλφάμη Κ, ασπαρτάμη, advantame, neotame, σακχαρίνη, σουκραλόζη, στέβια και παράγωγα στέβιας» ανέφερε στο star.gr η Φανή Οικονομοπούλου.
Επισκόπηση Η υψηλή πρόσληψη ελεύθερων σακχάρων έχει συνδεθεί με το αυξημένο βάρος και την παχυσαρκία, η οποία επηρεάζει σχεδόν το 40% του παγκόσμιου ενήλικου πληθυσμού και εκατομμύρια παιδιά και, με τη σειρά της, τις μη μεταδοτικές ασθένειες που σχετίζονται με τη διατροφή (NCD), οι οποίες είναι οι κύριες αιτίες θανάτου παγκοσμίως. Για τον λόγο αυτό, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει εκδώσει συστάσεις για τη μείωση της πρόσληψης ελεύθερων σακχάρων. Λαμβάνονται διάφορα μέτρα για τη μείωση της κατανάλωσης ελεύθερων σακχάρων ως μέρος των παγκόσμιων προσπαθειών για την αντιμετώπιση της επιδημίας της παχυσαρκίας και των συναφών ασθενειών. Τι είναι τα γλυκαντικά χωρίς ζάχαρη (NSS) Τα γλυκαντικά χωρίς ζάχαρη (NSS) είναι εναλλακτικές λύσεις χαμηλών ή καθόλου θερμίδων, τα ελεύθερα σάκχαρα που γενικά διατίθενται στο εμπόριο ως βοηθήματα στην απώλεια βάρους ή στη διατήρηση υγιούς βάρους και συνιστώνται συχνά ως μέσο ελέγχου της γλυκόζης στο αίμα σε άτομα με διαβήτη. Τα μεμονωμένα γλυκαντικά υποβάλλονται σε τοξικολογική αξιολόγηση για τον καθορισμό ασφαλών επιπέδων πρόσληψης (δηλ. αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη ή ημερήσια επιτρεπόμενη δόση). Ωστόσο, δεν υπάρχει ομοφωνία σχετικά με το αν τα NSS είναι αποτελεσματικά για τον μακροπρόθεσμο έλεγχο του βάρους ή αν η συστηματική τους πρόσληψη εντός ορίων επιτρεπόμενης δόσης, συνδέεται με άλλες μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία.
Η παρούσα κατευθυντήρια γραμμή του ΠΟΥ αποτελεί επέκταση της ευρύτερης προσπάθειας επικαιροποίησης των διατροφικών στόχων για την πρόληψη της παχυσαρκίας και των μη μεταδοτικών ασθενειών που σχετίζονται με τη διατροφή, οι οποίοι θεσπίστηκαν αρχικά από την ομάδα μελέτης του ΠΟΥ του 1989 «Study Group on Diet, Nutrition and the Prevention of Chronic Diseases» και επικαιροποιήθηκαν από την κοινή διαβούλευση εμπειρογνωμόνων ΠΟΥ/FAO του 2002 «Diet, Nutrition and the Prevention of Chronic Diseases». Σκοπός της είναι να συμπληρώσει άλλες κατευθυντήριες γραμμές του ΠΟΥ σχετικά με την υγιεινή διατροφή, ιδίως την κατευθυντήρια γραμμή του ΠΟΥ για την πρόσληψη σακχάρων. Η σύσταση αυτής της κατευθυντήριας γραμμής απευθύνεται στον γενικό πληθυσμό παιδιών και ενηλίκων, συμπεριλαμβανομένων των εγκύων. Οι κατευθυντήριες γραμμές βασίζονται σε στοιχεία που αποδεικνύουν τις επιπτώσεις της χρήσης NSS στην υγεία σε επίπεδα που έχουν ήδη κριθεί ασφαλή από την JECFA και δεν αποσκοπούν στην επικαιροποίηση ή την αντικατάσταση υφιστάμενων κατευθυντήριων γραμμών σχετικά με ασφαλή ή μέγιστα επίπεδα πρόσληψης. Τα ασφαλή επίπεδα πρόσληψης βασίζονται σε τοξικολογικές αξιολογήσεις μεμονωμένων NSS, οι οποίες αναλαμβάνονται από έγκυρους φορείς πριν από την έγκριση μεμονωμένων NSS για εμπορική χρήση. Επειδή το έργο της Συμβουλευτικής Ομάδας Εμπειρογνωμόνων Διατροφικής Καθοδήγησης (NUGAG) για τη Διατροφή και την Υγεία επικεντρώνεται στην παροχή καθοδήγησης σχετικά με την πρόληψη της ανθυγιεινής αύξησης βάρους και των μη μεταδοτικών ασθενειών που σχετίζονται με τη διατροφή, η παροχή καθοδήγησης σχετικά με τη διαχείριση του διαβήτη σε άτομα που πάσχουν από διαβήτη είναι πέρα από το πεδίο εφαρμογής αυτής της κατευθυντήριας γραμμής.
Τι προτείνει ο ΠΟΥ;
Ο ΠΟΥ προτείνει να μην χρησιμοποιούνται γλυκαντικές ουσίες χωρίς ζάχαρη ως μέσο επίτευξης ελέγχου του βάρους ή μείωσης του κινδύνου μη μεταδοτικών ασθενειών (σύσταση υπό όρους). Η σύσταση βασίζεται σε στοιχεία χαμηλής βεβαιότητας συνολικά, από μια συστηματική ανασκόπηση που αξιολόγησε τις επιπτώσεις στην υγεία της υψηλότερης σε σύγκριση με τη χαμηλότερη πρόσληψη NSS. Η συστηματική ανασκόπηση δεν βρήκε στοιχεία μακροπρόθεσμου οφέλους στις μετρήσεις του σωματικού λίπους σε ενήλικες ή παιδιά και πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες από μακροχρόνια χρήση με τη μορφή αυξημένου κινδύνου διαβήτη τύπου 2, καρδιαγγειακών παθήσεων και θνησιμότητας σε ενήλικες. Περιορισμένα στοιχεία υποδεικνύουν πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες υπό τη μορφή αυξημένου κινδύνου πρόωρου τοκετού όταν γίνεται πρόσληψη NSS κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Η σύσταση χαρακτηρίζεται ως «υπό όρους» (σε αντίθεση με την «ισχυρή») λόγω της αβεβαιότητας σχετικά με την ισορροπία μεταξύ κινδύνου και οφελών των γλυκαντικών χωρίς ζάχαρη και βασίζεται σε στοιχεία που ο ΠΟΥ ταξινόμησε ως «χαμηλής βεβαιότητας» συνολικά. Ενώ είναι σίγουρα επιθυμητό οι άνθρωποι να κάνουν σημαντικές αλλαγές στη διατροφή τους για να μειώσουν τα ελεύθερα σάκχαρα, είναι πολύ δύσκολο να συμβεί αυτό στην πράξη.
Συγκεκριμένα, στο Ηνωμένο Βασίλειο έχουν γίνει σημαντικές προσπάθειες, ιδιαίτερα όσον αφορά τα ποτά, να αντικατασταθούν μερικά ή όλα τα σάκχαρα με γλυκαντικά χωρίς ζάχαρη, σε μια προσπάθεια να ωθήσουν τους ανθρώπους προς χαμηλότερη πρόσληψη ελεύθερων σακχάρων. Αυτό μπορεί να αποτελεί μέρος μιας σειράς διαφορετικών δράσεων πολιτικής για την ενθάρρυνση χαμηλότερης πρόσληψης ελεύθερων σακχάρων. Όπως αναφέρει και ο ΠΟΥ, «Λαμβάνοντας υπόψη τον υπό όρους χαρακτήρα της σύστασης και το γεγονός ότι όλες οι γλυκαντικές ουσίες στον εφοδιασμό τροφίμων μας έχουν ελεγχθεί αυστηρά ως προς την ασφάλειά τους, φαίνεται λογικό να συνεχίσουμε να χρησιμοποιούμε όλα τα εργαλεία που έχουμε στη διάθεσή μας για τη βελτίωση της διατροφής των ανθρώπων».
