Σαν σήμερα, στις 21/8/1991, ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, τότε πρόεδρος της Σοβιετικής Ένωσης, που ήδη είχε ξεκινήσει το άνοιγμα στον πλουραλισμό και επέτρεψε τις διεργασίες που οδήγησαν στην πτώση των φιλοσοβιετικών καθεστώτων στην Ανατολική Ευρώπη, ανακοίνωσε την καταστολή του πραξικοπήματος που εκδηλώθηκε σε βάρος του, δύο ημέρες νωρίτερα.
Συγκεκριμένα, στις 19 Αυγούστου 1991 και ενώ βρισκόταν στη θερινή προεδρική κατοικία στην Κριμαία, η αντιπολιτευόμενη πτέρυγα του Κ.Κ.Σ.Ε., υπό τον τότε αντιπρόεδρο Γενάντι Γιανάγιεφ, απαίτησε την παραίτησή του, ενώ άρματα μάχης κατέλαβαν στρατηγικά σημεία της Μόσχας.
Ο Γκορμπατσόφ αρνήθηκε να παραιτηθεί και επέστρεψε στη Μόσχα.
Οι πραξικοπηματίες απέτυχαν, χάρη στην παράλληλη εξέγερση των πολιτών στην πρωτεύουσα και σε άλλες μεγάλες πόλεις.
Παρά την επιτυχημένη αντιμετώπιση των πραξικοπηματιών, o Γκορμπατσόφ έχασε όμως τον έλεγχο του σοβιετικού πολιτικού συστήματος και υποσκελίστηκε από τον Μπορίς Γιέλτσιν.
Τον Οκτώβριο του 1991 στη διάσκεψη της Μαδρίτης για την ειρήνευση στη Μέση Ανατολή, η θέση του ήταν ήδη αποδυναμωμένη. Οι φυγόκεντρες τάσεις στην πολύκεντρη και πολυεθνική Ε.Σ.Σ.Δ. ενισχύονταν συνεχώς.
Το Νοέμβριο του ιδίου έτους, επτά δημοκρατίες (ανάμεσά τους και η Ρωσία) αποφάσισαν την ίδρυση της Ένωσης Ανεξαρτήτων Κρατών, οπότε ο ρόλος του Γκορμπατσόφ περιορίστηκε στο συντονισμό της εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής. Τον Δεκέμβριο εκπρόσωποι της Ρωσίας, της Λευκορωσίας και της Ουκρανίας, συναντήθηκαν για να ιδρύσουν την Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών.
Στις 25 Δεκεμβρίου 1991 ο Γκορμπατσώφ παραιτήθηκε και την επομένη (26 Δεκεμβρίου) το Ανώτατο Σοβιέτ κήρυξε επίσημα τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.
