Έπειτα από εννιά ώρες διαπραγματεύσεων, με συμφωνία για τα ζητήματα της Τουρκίας και της Λευκορωσίας ολοκληρώθηκε η πρώτη ημέρα της Συνόδου Κορυφής τις πρώτες πρωινές ώρες σήμερα.
«Είναι σαφές πως για πρώτη φορά η συμπεριφορά της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου βρέθηκε στο επίκεντρο μιας μαραθώνιας συνεδρίασης της Συνόδου Κορυφής και δεν αποτέλεσε απλά ως ένα μέρος της υπό συζήτηση ατζέντας», τόνισαν κυβερνητικές πηγές, υπογραμμίζοντας παράλληλα ότι «όπως έχει τονίσει πολλές φορές ο πρωθυπουργός, ο διάλογος με την Τουρκία είναι ανοιχτός, αλλά απαραίτητη προϋπόθεση γι’ αυτό είναι να μην υπάρχουν παράνομες ενέργειες εκ μέρους της. Και αυτό επιβεβαιώθηκε απόψε».
Κυβερνητικές πηγές εξέφρασαν την ικανοποίηση της ελληνικής κυβέρνησης για το τελικό κείμενο συμπερασμάτων στη Σύνοδο Κορυφής.
«Το κείμενο συμπερασμάτων αντανακλά τις θέσεις της Ελλάδας, όπως αποτυπώθηκαν κατά την προσέλευση του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη για τις εργασίες της Ειδικής Συνόδου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου», τόνισαν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Σύνοδος Κορυφής: Διαβούλευση των 27 για την αναφορά στην Τουρκία
«Διεξήχθη πολύ δύσκολη διαπραγμάτευση», διευκρίνισαν οι πηγές αυτές, σημειώνοντας πάντως ότι «το τελικό κείμενο που υιοθετήθηκε είναι καλύτερο για τις θέσεις της Ελλάδας και της Κύπρου από εκείνο που είχε προταθεί αρχικά».
«Όπως τόνισε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, κανένας δεν μπορεί να διχάσει την Ευρώπη. Έτσι, η ΕΕ στέλνει σήμερα μήνυμα ενότητας, αλληλεγγύης και αποφασιστικότητας. Καταδικάζονται οι μονομερείς ενέργειες της Τουρκίας και είναι ξεκάθαρο ότι αν υπάρξει συνέχιση τέτοιων συμπεριφορών, αυτό θα έχει συνέπειες», επισήμαναν οι ίδιες πηγές.
Ως προς τις συνέπειες, στο κείμενο συμπερασμάτων γίνεται σαφής αναφορά σε συγκεκριμένα άρθρα των Συνθηκών για την επιβολή κυρώσεων (29, 215).
Άλλαξε η ατζέντα στη σύνοδο κορυφής: Νωρίτερα η συζήτηση για Τουρκία
Υπογραμμίζεται ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα χρησιμοποιήσει, σε περίπτωση μονομερών ενεργειών και παραβιάσεων του διεθνούς δικαίου, όλα τα εργαλεία που έχει στη διάθεση της για να υπερασπιστεί τα συμφέροντα της και τα συμφέροντα των κρατών μελών της.
Η ΕΕ θα παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και θα λάβει τις κατάλληλες αποφάσεις το αργότερο μέχρι τη σύνοδο του Δεκεμβρίου 2020.
«Καθίσταται σαφές ότι οι διερευνητικές επαφές μεταξύ Ελλάδας - Τουρκίας αφορούν στην Οριοθέτηση Θαλάσσιων ζωνών (Υφαλοκρηπίδα - ΑΟΖ). Είναι σαφές πως για πρώτη φορά η συμπεριφορά της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου βρέθηκε στο επίκεντρο μιας μαραθώνιας συνεδρίασης της Συνόδου Κορυφής, δεν αποτέλεσε απλά ένα μέρος της υπό συζήτηση ατζέντας», σημείωσαν οι κυβερνητικές πηγές και πρόσθεσαν:
Μητσοτάκης: Ήρθε η ώρα να συζητήσουμε με ειλικρίνεια για την Τουρκία
«Η Σύνοδος Κορυφής καταδικάζει απερίφραστα την παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κύπρου και κάνει ρητή αναφορά στις αποφάσεις και στα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για την επίλυση του Κυπριακού».
«Όπως έχει τονίσει πολλές φορές ο Πρωθυπουργός, ο διάλογος με την Τουρκία είναι ανοιχτός, αλλά απαραίτητη προϋπόθεση γι’ αυτό είναι να μην γίνονται παράνομες ενέργειες εκ μέρους της. Και αυτό επιβεβαιώθηκε στη σύνοδο», κατέληξαν οι κυβερνητικές πηγές.
Αλληλεγγύη σε Ελλάδα και Κύπρο από Μισέλ και Φον Ντερ Λάιεν
Σαρλ Μισέλ και Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν εξέφρασαν την πλήρη αλληλεγγύη τους σε Ελλάδα και Κύπρο μετά την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων.
«Είμαστε έτοιμοι να χρησιμοποιήσουμε όλα τα μέσα σε περίπτωση που υπάρξει ανάγκη», τόνισε ο κ. Μισέλ ερωτηθείς σχετικά με το ενδεχόμενο να επιβληθούν κυρώσεις σε βάρος της Τουρκίας.
Απαντώντας στο ίδιο ερώτημα, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σημείωσε ότι υπάρχουν δύο εργαλειοθήκες, «μία για μια κατάσταση που δε θέλουμε, την περίπτωση δηλαδή που η Τουρκία προχωρήσει πάλι σε μονομερείς ενέργειες».
«Η δεύτερη εργαλειοθήκη αφορά μια θετική ατζέντα», πρόσθεσε η Ούρσουλα φον Ντερ Λάιεν, εξηγώντας ότι «η Τουρκία πρέπει να αποδείξει ότι έχει τη βούληση να κάνει εποικοδομητικό διάλογο με την ΕΕ».
Το κείμενο συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής
«Η ΕΕ έχει στρατηγικό ενδιαφέρον να υπάρχει σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και να αναπτυχθεί συνεργασία και αμοιβαία επωφελής σχέση με την Τουρκία», τονίζεται το κείμενο των συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής στο οποίο κατέληξαν τελικά μετά από πολύωρες διαπραγματεύσεις οι Ευρωπαίοι ηγέτες.
«Η συνέχιση του διαλόγου με καλή πίστη και η αποχή από μονομερείς ενέργειες που αντιβαίνουν στα συμφέροντα της ΕΕ και παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών μελών της ΕΕ είναι απόλυτη απαίτηση ως προς αυτό», υπογραμμίζεται.
Παράλληλα, οι ηγέτες σημειώνουν ότι όλες οι διαφορές πρέπει να επιλυθούν μέσω διαλόγου και βάσει του διεθνούς δικαίου. Σε αυτό το πλαίσιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επαναλαμβάνει την πλήρη αλληλεγγύη του προς την Ελλάδα και την Κύπρο, των οποίων η κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα πρέπει να γίνονται σεβαστά.
Στο κείμενο υπογραμμίζεται ακόμη ότι η ΕΕ χαιρετίζει τα πρόσφατα βήματα οικοδόμησης εμπιστοσύνης από την Ελλάδα και την Τουρκία.
Ταυτόχρονα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδικάζει έντονα τις παραβιάσεις των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας και διατρανώνει ότι πρέπει να σταματήσουν.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί την Τουρκία να απέχει από παρόμοιες ενέργειες στο μέλλον, καθώς αποτελούν παραβίαση του διεθνούς δικαίου, ενώ υπογραμμίζει ότι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης πρέπει να αντιμετωπιστεί μέσω διαλόγου και διαπραγματεύσεων με καλή πίστη, με πλήρη σεβασμό του διεθνούς δικαίου. Καλεί την Τουρκία να αποδεχτεί την πρόσκληση της Κύπρου για την έναρξη διαλόγου με σκοπό την επίλυση όλων των θαλάσσιων διαφορών μεταξύ Τουρκίας και Κύπρου.
Παράλληλα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υποστηρίζει την ταχεία επανέναρξη των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, και παραμένει πλήρως δεσμευμένο σε μια συνολική διευθέτηση του Κυπριακού στο πλαίσιο του ΟΗΕ και σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένων των ψηφισμάτων 550 και 789 του ΣΑ, με την τήρηση των αρχών στις οποίες βασίζεται η ΕΕ. Αναμένει το ίδιο από την Τουρκία. Η ΕΕ είναι έτοιμη να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στη στήριξη των διαπραγματεύσεων, μεταξύ άλλων διορίζοντας, μετά την επανάληψη, έναν εκπρόσωπο στην αποστολή του ΟΗΕ.
Στο κείμενο αναφέρεται επίσης ότι με προϋπόθεση πως θα συνεχιστούν οι εποικοδομητικές προσπάθειες για να σταματήσουν οι παράνομες δραστηριότητες έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε να ξεκινήσει μια θετική πολιτική ατζέντα ΕΕ-Τουρκίας, με έμφαση στον εκσυγχρονισμό της Τελωνειακής Ένωσης και στη διευκόλυνση του εμπορίου, καθώς και τη συνεχή συνεργασία σε θέματα μετανάστευσης, δυνάμει της Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας (2016). Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί τον πρόεδρό του, σε συνεργασία με την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και με την υποστήριξη του Ύπατου Εκπροσώπου, να εκπονήσει πρόταση για την ανανέωση της ατζέντας ΕΕ-Τουρκίας.
«Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα συνεχίσει να παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις, θα επανέλθει και θα λάβει αποφάσεις αναλόγως, κατά περίπτωση, το αργότερο κατά τη σύνοδό του τον Δεκέμβριο», σύμφωνα με το κείμενο.
Τέλος, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συγκαλεί πολυμερή διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο και καλεί τον Ύπατο Εκπρόσωπο να ξεκινήσει συνομιλίες σχετικά με την οργάνωσή του. Η συμμετοχή, το πεδίο εφαρμογής και το χρονοδιάγραμμα θα πρέπει να συμφωνηθούν με όλα τα μέρη.
Η διάσκεψη αυτή θα μπορούσε να καταπιαστεί με ζητήματα για τα οποία απαιτούνται πολυμερείς λύσεις, συμπεριλαμβανομένης της θαλάσσιας οριοθέτησης, της ασφάλειας, της ενέργειας, της μετανάστευσης και της οικονομικής συνεργασίας, εξηγείται στο κείμενο των συμπερασμάτων.
«Ανατολίτικο παζάρι» μέχρι το τελικό κείμενο συμπερασμάτων
Μέχρι ωστόσο να καταλήξουν οι Ευρωπαίοι ηγέτες στο τελικό κείμενο συμπερασμάτων, εκτυλίχθηκε ένα θρίλερ και μια διαπραγμάτευση για γερά νεύρα, αφού το πρώτο κείμενο που παρουσίασε το απόγευμα ο πρόεδρος του Συμβουλίου δεν είχε καμία αναφορά σε κυρώσεις προς την Τουρκία.
Το κείμενο αυτό φαίνεται να υπαγορεύτηκε από το Βερολίνο, καθώς η Άνγκελα Μέρκελ προσερχόμενη στη Σύνοδο επιχείρησε να προκαταβάλει τις εξελίξεις, δηλώνοντας πως δεν κρίνεται σκόπιμο να αναφέρεται στο κείμενο το ενδεχόμενο κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας αν συνεχίσει τις προκλήσεις έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου.
Από το πρώτο κείμενο απουσίαζε επίσης η ξεκάθαρη καταδίκη της Τουρκίας και περιείχε πολλά από τα αιτήματα της Τουρκίας, όπως το διάλογο για τον εκσυγχρονισμό της τελωνειακής ένωσης με την ΕΕ ή την αναθεώρηση της συμφωνίας του 2016 για το προσφυγικό. Κυρίως όμως επανέφερε στο προσκήνιο την πρόταση για πολυμερή διάσκεψη για τα ζητήματα της ανατολικής Μεσογείου.
Φυσικά η ελληνική πλευρά απέρριψε το κείμενο ως μη ισορροπημένο και είχε τη στήριξη αρκετών κρατών, όπως η Γαλλία. Ακολούθησε άτυπη πενταμερής που διήρκησε 45 λεπτά με τη συμμετοχή Μητσοτάκη, Αναστασιάδη, Μακρόν, Μέρκελ, Μισέλ και φον ντερ Λάιεν.
Κατόπιν η Ελλάδα κατέθεσε μια συμβιβαστική πρόταση, η οποία βασιζόταν σε τέσσερις βασικούς πυλώνες: την έμπρακτη αλληλεγγύη απέναντι σε Ελλάδα και Κύπρο έναντι της τουρκικής προκλητικότητας, την πρόσκληση από την ΕΕ προς την Τουρκία να σταματήσει τις παράνομες γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ και να σταματήσει τις προκλητικές της ενέργειες στην ανατολική Μεσόγειο, να λάβει οποιαδήποτε βοήθεια από την ΕΕ εάν αποδείξει πράγματι με συνέπεια και συνέχεια ότι εννοεί την αποκλιμάκωση και τέλος, εάν δεν το αποδείξει, να απειλείται με κυρώσεις.
Τελικά ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ παρουσίασε ένα τρίτο κείμενο, για το οποίο αρχικά είχε ενστάσεις η Κύπρος, αλλά τελικά έγινε δεκτό με κάποιες τροποποιήσεις, μία εκ των οποίων η προσθήκη της έντονης καταδίκης των παράνομων τουρκικών γεωτρήσεων εντός της κυπριακής ΑΟΖ.
