Ο βραβευμένος ποιητής, λογοτέχνης και μεταφραστής Στρατής Πασχάλης συνθέτει δύο θεατρικά έργα βασισμένος σε κείμενα του Διονυσίου Σολωμού και του Κώστα Καρυωτάκη ,ποιητικά και πεζά, καθώς επίσης σε αποσπάσματα από αλληλογραφία, επίσημα έγγραφα και δημοσιεύματα και παραδίδει μια στερεή δραματουργία με την προτροπή «να ξαναρχίσει από την αρχή η ιστορία της σκηνικής μαγείας, ακόμα και σε καιρούς αποδόμησης».
Στο μονόπρακτο «Σολωμός – Άστραψε φως» που κυκλοφορεί από την Κάπα Εκδοτική ένας νέος άντρας, βυθισμένος στον κόσμο των σολωμικών χειρογράφων, πασχίζει να αντιμετωπίσει τα αδιέξοδα του σύγχρονου κόσμου, όταν δέχεται την επίσκεψη μιας φασματικής Γυναίκας. Tο "Άστραψε φως" είναι απόσπασμα του περίφημου στίχου του Σολωμού: Άστραψε φως και γνώρισε ο νιος τον εαυτό του, από το αποσπασματικό έργο Πόρφυρας.
Συνέντευξη star.gr: Ο «Παράδεισος κατ' οίκον» της Δελίνας Βασιλειάδη
Στο δεύτερο θεατρικό έργο με τίτλο "Καρυωτάκης – Ο Φαίδων στη λάσπη" ο ίδιος ο ποιητής εμφανίζεται ως δραματικός ρόλος.
Συνέντευξη Star.gr: To βιβλίο που απέσπασε το Booker του 2019
Συνέντευξη star.gr :«Η Θάλασσα», η νέα νουβέλα του Μιχάλη Μακρόπουλου
O Ιππότης των Γραμμάτων και των Τεχνών, Στρατής Παχάλης μιλάει στο star.gr και τη Γεωργία Χάρδα για το σπουδαίο αυτό εγχείρημα.
-Πώς περάσατε από την ποίηση στη δραματουργία;
Έγινε πολύ φυσικά. Έχοντας μεταφράσει χιλιάδες στίχους του ποιητικού θεάτρου, τόσες και τόσες σελίδες, έμαθα τη δραματουργία "αντιγράφοντας" τους μεγάλους συγγραφείς. Όπως οι δόκιμοι ζωγράφοι στα Μουσεία αντιγράφουν τους μεγάλους Μάστορες για να μάθουν τα μυστικά της ζωγραφικής. Έτσι, όταν μου προτάθηκε αυτό το πέρασμα στη δραματουργία, έβαλα σε εφαρμογή αυτή την αφομοιωμένη γνώση. Άλλωστε, η ποίηση είναι πάρα πολύ κοντά στο θέατρο. Ο "ηδυσμένος λόγος" τους Αριστοτέλη....
-Πόσο δύσκολο ήταν να επιλέξετε αυτά τα σπουδαία κείμενα ,ποιήματα και πεζά του Διονυσίου Σολωμού και να μας τα παρουσιάσετε σε αυτή τη μορφή;
Το εγχείρημα ξεκίνησε από μια ιδέα που μοιράστηκα με τον Δημήτρη Γκοτσόπουλο – αισθαντικό ηθοποιό και άνθρωπο - στον οποίο αφιερώνω και το μονόπρακτο, για μια παράσταση σχετικά με τον Σολωμό. Μου μίλησε για την αγάπη του στον μεγάλο ποιητή. Έναν ποιητή που κι εγώ θεωρώ μέγιστο, όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για την οικουμένη. Έτσι, μου γεννήθηκε η σκέψη ενός κειμένου βασισμένου στα σολωμικά έργα, ενός κειμένου που να αφορά το σήμερα, τον σημερινό νέο άνθρωπο, αλλά με σταματούσε η δυσκολία που αναφέρετε. Πώς ένας ποιητής τέτοιου μυστικιστικού ιδεαλισμού μπορεί να σταθεί σκηνικά στο "αποδομημένο" μπεκετικό παρόν; Έβλεπα τις δυσκολίες και δίσταζα. Ώσπου μου κατέβηκε η ιδέα, μου ήρθε η σύλληψη. Αυτό μου έδωσε το έναυσμα, κι αμέσως η δυσκολία υποχώρησε.
-Στο μονόπρακτο «Σολωμός - Άστραψε φως», ένας νέος άντρας, βυθισμένος στον κόσμο των σολωμικών χειρογράφων πασχίζει να αντιμετωπίσει τα αδιέξοδα του σύγχρονου κόσμου. Πώς καταφέρατε να προσαρμόσετε το κείμενο στη σημερινή πραγματικότητα;
Ακριβώς αυτή ήταν η ιδέα. Ένας σύγχρονος καθ' όλα νέος, μια νύχτα, διαβάζει στίχους στον υπολογιστή που μιλούν μια ποιητική γλώσσα εντελώς αταίριαστη με την τεχνολογική εποχή στην οποία ανήκει. Στην οποία ανήκει απόλυτα. Σκέφτηκα πως η σύγχρονη "αφαίρεση", το κενό και η αναρχική αίσθηση της κοινωνίας και της ζωής, το χάος του διαδικτύου, ανακαλούνε μ' έναν τρόπο το χάος των σολωμικών χειρογράφων. Κι ο νέος αυτός ψάχνει μέσα σε αυτό το αποσπασματικό χάος τη δική του αλήθεια σε στίχους "σπερματικούς" , οι οποίοι όμως μιλούν για κάτι ευγενικό και ανώτερο. Πασχίζοντας να ξεφύγει από την μαύρη στεγνή ερημιά του σήμερα και να δει την αστραπή μιας λυτρωτικής λάμψης. Βέβαια, ο Σολωμός κρύβει πάντα και μια σκοτεινή πλευρά. Η Κόλαση και ο Παράδεισος μαζί τον διακατέχουν. Αλλά αυτό τον κάνει και πιο συγγενικό με τη διχασμένη ψυχή του νέου που αρχίζει να μιλά με τα λόγια του ποιητή, εξομολογούμενος ουσιαστικά το δικό του δράμα. Δράμα κοινό. Του κάθε νέου που προσπαθεί να επιβιώσει ψυχικά και σωματικά σήμερα. Επίσης, ας μην ξεχνάμε ότι ο Σολωμός δεν ήξερε καλά ελληνικά, κι ότι γράφοντας δύσκολα και με κόπο είναι σα να αναζητούσε την ταυτότητά του. Όπως και κάθε νέος που σήμερα αναζητά τον εαυτό του μέσα σε έναν περίγυρο χωρίς σαφείς και σταθερές αξίες.
-Από ποιητική οπτική τι σημαίνει για εσάς η φράση "Άστραψε φως";
Αυτό που σας είπα πιο πάνω. Αποτυπώνει την αστραπή μιας λάμψης αυτογνωσίας. Και ήταν ιδέα του Δημήτρη Γκοτσόπουλου ο τίτλος αυτός όπως αναφέρω και στην αφιέρωση, και για τον οποίο τον ευχαριστώ. Πρόκειται για την αστραπή της εσωτερικής αλήθειας. Επίσης, στο μονόπρακτο μού κατέβηκε η σκέψη να συμβαίνει μια πτώση της τάσης του ηλεκτρικού και τελικά μια διακοπή ρεύματος. Ένα σκηνικό παιχνίδι με το τεχνητό φως. Που αφήνει μετέωρη τη φράση. Η αστραπή του φωτός, επίσης, είναι και η πάντα στιγμιαία αστραπή της ποίησης. Ας θυμηθούμε τις "Εκλάμψεις" του Ρεμπώ.
-Τι ήταν αυτό που σας συγκίνησε περισσότερο στα πεζά ποιήματα του Καρυωτάκη;
Η αλήθεια του. Χωρίς στίχους και ρίμες. Η πικρή γεύση της φωνής του, απροσποίητη, βαθιά, σκληρή μα και κομψή. Έχω την αίσθηση ότι εκεί μιλάει πιο διακριτά για τον εαυτό του. Αυτό μου έδωσε την ιδέα ενός μονολόγου όπου να αποκαλυφθεί αυτή η άδηλη και έμμεση εξομολόγηση.
- Τι σημαίνει για εσάς η ποίηση;
Είναι η ακαριαία αποκάλυψη μιας αλήθειας που δεν μπορείς να τη βάλεις σε απλά λόγια. Μόνο τη δέχεσαι κεραυνοβολημένος. Γι' αυτό κι έχω γράψει ότι η ποίηση δεν ορίζεται, μόνο αναγνωρίζεται. Σου φανερώνεται σαν φυσικό φαινόμενο. Σαν το " Άστραψε φως".
-Ποιο από τα λογοτεχνικά έργα που έχετε μεταφράσει θεωρείτε πως πρέπει να το δούμε στο θέατρο και γιατί;
Έχουνε γίνει όλα. Και ο Ρεμπώ και ο Λωτρεαμόν. Θα είχα τη βαθιά επιθυμία κάποτε κάποιος να ενδιαφερθεί και να μεταφέρει τη δική μου ποίηση στο θέατρο.
Ο Στρατής Πασχάλης γεννήθηκε το 1958 στην Αθήνα και κατάγεται από τη Λέσβο. Ανήκει στη γενιά των ποιητών που άρχισαν να εμφανίζονται από τα τέλη της δεκαετίας του '70. Πρώτο του βιβλίο η Ανακτορία, το 1977, καθαρή ποίηση μέσα σε καιρούς έντονης πεζολογίας και πολιτικοποίησης. Έκτοτε δημοσίευσε άλλα εννιά ποιητικά βιβλία, ανάμεσά τους τα πιο ώριμα: Ανασκαφή (1984), Βυσσινιές στο σκοτάδι (1991), Άνθη του νερού (1994), η μεγάλη ποιητική σύνθεση Μιχαήλ (1996), η Κωμωδία (1998), το Κοιτάζοντας δάση (2002), το Εποχή παραδείσου (2008, βραβείο ποίησης περιοδικού Διαβάζω 2009) και η τελευταία του ποιητική συλλογή Εικονίσματα (2013).
Η έκφρασή του χαρακτηρίζεται από μουσικότητα, έντονη μεταφυσική ανησυχία, μυστικιστική υποβολή αλλά και από αμεσότητα και εμμονή στο γνήσιο και το συγκεκριμένο. Μετέφρασε πολλούς ξένους συγγραφείς και ποιητές, κυρίως Γάλλους, ενώ ασχολήθηκε συστηματικά με τη θεατρική μετάφραση (Shakespeare, Racine, Corneille, Rostand κ.ά.). Έχει ανθολογήσει Καραγάτση και Παπαδιαμάντη, και, επίσης, επιμελήθηκε τον τόμο της σειράς Μια πόλη στη λογοτεχνία των εκδόσεων Μεταίχμιο για την πατρίδα του Μυτιλήνη.
Το 2006 εκδόθηκε το μοναδικό μυθιστόρημά του" Ο άνθρωπος του λεωφορείου". Έχει βραβευθεί με το Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Ποιητή Μαρίας Ράλλη (1977) για τη συλλογή Ανακτορία, με το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών (1994) για τη συλλογή Άνθη του νερού, δύο φορές με το βραβείο ποίησης του περιοδικού "Διαβάζω" και με το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης (1998).Του έχει απονεμηθεί από τη Γαλλική κυβέρνηση το παράσημο του «Ιππότη των Γραμμάτων και των Τεχνών»;
