Σαν σήμερα, στις 10 Μαρτίου 1994 κηδεύεται με τιμές Πρωθυπουργού η υπουργός Πολιτισμού, Μελίνα Μερκούρη. Την τελευταία της πνοή την άφησε τέσσερις ημέρες πριν, στις 6 Μαρτίου, στο διαμέρισμά της στη Νέα Υόρκη. Η επάρατη νόσος ήταν η αιτία για να σβήσει το άστρο της.
Η Μαρία Αμαλία Μερκούρη, όπως ήταν το πραγματικό όνομά της, γεννήθηκε στην Αθήνα στις 18 Οκτωβρίου 1920 και αποτέλεσε μια από τις σπουδαιότερες Ελληνίδες ηθοποιούς και πολιτικούς.
«Αγάπησα και θέλησα να πεθάνω»
«Ο θάνατος με καταδιώκει από τότε που ήμουν μικρό παιδί» έλεγε και ξανάλεγε η Μελίνα.
Και είχε δίκιο, καθώς δε δίστασε να τον αντιμετωπίσει κάνοντας όχι μία αλλά δύο απόπειρες αυτοκτονίες. Η πρώτη έγινε όταν ήταν 14 χρονών. Έπεσε στις ρόδες ενός αυτοκινήτου, καθώς είχε ερωτευθεί παράφορα τον κατά 20 χρόνια μεγαλύτερό της πρωταγωνιστή του θεάτρου Γιώργου Παππά, που ήταν και ο πρώτος μεγάλος της έρωτας.
Η αποκάλυψη για τη δεύτερη απόπειρα έγινε σε μία από τις τελευταίες συνεντεύξεις της, όταν παραδέχθηκε ότι στα 30 της χρόνια θέλησε να βάλει τέλος στη ζωή της, χωρίς να επεκταθεί σε λεπτομέρειες.
«Εμένα όποιος άνδρας με γνωρίσει, με το “καλημέρα” χωρίζει τη γυναίκα του»
Η γνωριμία με τον Ζυλ Ντασέν στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών ήταν καθοριστική για τη Μελίνα, τόσο προσωπικά όσο και επαγγελματικά, καθώς την επαναπροσδιόρισε ως ηθοποιό και έθεσε τα θεμέλια για την ενασχόλησή της με την πολιτική.
Ο «Τζούλης», όπως τον αποκαλούσε χαϊδευτικά η ίδια, έμελλε να είναι ο άνθρωπος της ζωής της. Ο Ντασέν μοιραζόταν κάτι κοινό με τους τρεις προηγούμενους δεσμούς της: Ήταν όλοι παντρεμένοι όταν τη γνώρισαν!
Η Μελίνα, γνωστή για την ευθύτητά και την ειλικρίνειά της δεν το έκρυψε ποτέ. Μάλιστα, κάθε φορά που αναφερόταν στους μεγάλους έρωτες της ζωής της, έλεγε με χιούμορ ότι «Εμένα όποιος άνδρας με γνωρίσει, με το “καλημέρα” χωρίζει τη γυναίκα του».
«Ποιόν είπες Μερκουράδα μωρή χουντιάρα;»
Στις Αρχές της δεκαετίας του '70, στην Αθήνα της Χούντας, ανέβηκε μια επιθεώρηση με πρωταγωνίστρια τη Ρένα Βλαχοπούλου.
Σε ένα από τα νούμερα της παράστασης, η Βλαχοπούλου εμφανίζεται ως μία γυναίκα που επιστρέφει από το Παρίσι και αναφέρετε στη Μερκούρη με την εξής ατάκα, όταν τι ρωτούν τι είδε στο Παρίσι «πάνω σε μία φοράδα, είδα την Μελίνα Μερκουράδα».
Το ειρωνικό αυτό σχόλιο για τον αντιδικτατορικό αγώνα της Μελίνας στο εξωτερικό, κυκλοφόρησε γρήγορα και σύμφωνα με τις τότε πληροφορίες, όταν επέστρεψε στην Αθήνα και συνάντησε τη Βλαχοπούλου, την άρπαξε από το μαλλί λέγοντάς της «Ποιόν είπες Μερκουράδα μωρή χουντιάρα;».
Σύμφωνα με τους ανθρώπους του θεάτρου της εποχής, οι σχέσεις των δύο ηθοποιών δεν αποκαταστάθηκαν ποτέ.
«Γεννήθηκα Ελληνίδα, θα πεθάνω Ελληνίδα»
Η ιστορική αυτή δήλωση που όλοι θα θυμόμαστε, ήταν η απάντησή της στη χούντα που της ανακοίνωσε ότι της αφαιρεί την ελληνική ιθαγένεια.
Τα μεσάνυχτα της 21ης Απριλίου, ο Μάνος Χατζιδάκις τηλεφώνησε σε εκείνην και στον Ζυλ για να τους πει ότι στην Ελλάδα έγινε στρατιωτικό πραξικόπημα. Η Μελίνα έκανε δηλώσεις στις τηλεοπτικές κάμερες των αμερικανικών μέσων μαζικής ενημέρωσης, κλαίγοντας και εκλιπαρώντας για την χώρα της, λέγοντας με δάκρυα στα μάτια: «Σας παρακαλώ μην πάτε στη χώρα μου».
Για τις δηλώσεις αυτές, της αφαίρεσε την ελληνική ιθαγένεια στις 12 Ιουλίου του ίδιου χρόνου, απαντώντας με τη θρυλική ατάκα «Γεννήθηκα Ελληνίδα και θα πεθάνω Ελληνίδα. Ο Παττακός γεννήθηκε φασίστας και θα πεθάνει φασίστας».
Από τον Νοέμβριο του 1967 και επί τρεις μήνες, το FBI την παρακολουθούσες παντού, ενώ υπήρχε προειδοποίηση ότι θα γίνει δολοφονική απόπειρα εναντίον της.
«Πρέπει να καταλάβετε τι σημαίνουν τα Γλυπτά του Παρθενώνα για μας»
Οραματιζόταν μέχρι τον θάνατό της την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείo. Ξεκίνησε την εκστρατεία θίγοντας το θέμα επίσημα στη Διεθνή Διάσκεψη Υπουργών Πολιτισμού της UNESCO τον Ιούλιο του 1982 στο Μεξικό.
«Πρέπει να καταλάβετε τι σημαίνουν τα Γλυπτά του Παρθενώνα για μας. Είναι το καμάρι μας. Είναι οι θυσίες μας. Είναι το υπέρτατο σύμβολο ευγένειας. Είναι φόρος τιμής στη δημοκρατική φιλοσοφία. Είναι η φιλοδοξία και το όνομά μας. Είναι η ουσία της ελληνικότητάς μας. Αν με ρωτήσετε εάν θα ζω όταν τα Γλυπτά του Παρθενώνα επιστρέψουν στην Ελλάδα, σας λέω πως ναι, θα ζω. Αλλά κι αν ακόμη δεν ζω πια, θα ξαναγεννηθώ».
Προκειμένου να υποβοηθηθεί το αίτημα της επιστροφής των Γλυπτών, το 1989 προκήρυξε διαγωνισμό για την κατασκευή ενός νέου Μουσείου της Ακρόπολης, δίνοντας παράλληλα έμφαση στις εργασίες αναστήλωσης της Ακρόπολης αλλά και στη διάσωση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
