Όσο και αν ακούγεται παράδοξο, μία επίσκεψη μελών της τότε ελληνικής βασιλικής οικογένειας στη βασίλισσα Ελισάβετ στο Λονδίνο, το 1963, ήταν αυτή που πυροδότησε διεργασίες που κατέληξαν τελικά στη σύγκρουση του πρωθυπουργού του κυβερνώντος κόμματος της ΕΡΕ Κωνσταντίνου Καραμανλή με τον Θρόνο και την παραίτησή του στις 11 Ιουνίου 1963. Μια παραίτηση που με τη σειρά της τον οδήγησε λίγους μήνες αργότερα στην αποχώρησή του από την πολιτική ζωή, αλλά και από την Ελλάδα, όπως και στην εγκατάστασή του στο Παρίσι, όπου παρέμεινε μέχρι την πτώση της δικτατορίας το 1974.
Ελισάβετ: Η μοναδική της επίσκεψη στην Ελλάδα - Δεν ήρθε ποτέ ως βασίλισσα
Άθελά της και χωρίς φυσικά να έχει εμπλοκή σε όσα συνέβαιναν τότε στην Ελλάδα, η βασίλισσα Ελισάβετ έγινε η αφορμή ενός «ελληνικού δράματος», το οποίο είχε ως ενδιάμεσα επεισόδια τη σύγκρουση και της επόμενης εκλεγμένης κυβέρνησης, του Γ. Παπανδρέου, με τον Θρόνο, την παραίτησή του ιδίου και τη δικτατορία. Τελικό αποτέλεσμα μιας αλυσίδας γεγονότων ήταν η τουρκική εισβολή στην Κύπρο!
Βεβαίως, όταν συνέβαιναν τα παραπάνω ουδείς από τους συντελεστές της είχε επίγνωση των εξελίξεων που θα δρομολογούσε μια αρχικά μεμονωμένη κρίση, αλλά η οποία στο «εύφλεκτο» πολιτικό περιβάλλον της εποχής, αποδείχθηκε ότι ήταν τελικά η έναρξη μιας τεράστιας και πολυετούς αναταραχής.
Kωνσταντίνος Καραμανλής: «Δεν έμαθα την τέχνη της χαράς της ζωής»
Η επίσκεψη της Φρειδερίκης στο Λονδίνο και τα επεισόδια με την Αμπατιέλου
Όλα ξεκίνησαν τον Απρίλιο του 1963 όταν βασίλισσα Φρειδερίκη επισκέπτεται το Λονδίνο, χωρίς τον βασιλιά Παύλο, αλλά συνοδευόμενη από τον διάδοχο Κωνσταντίνο και άλλα μέλη της ελληνικής βασιλικής οικογένειας, για να παρευρεθεί στους γάμους της πριγκίπισσας Αλεξάνδρας του Κεντ, εξαδέλφης της βασίλισσας Ελισάβετ. Το Σάββατο 20 Απριλίου, όταν η Φρειδερίκη βγαίνει από το ξενοδοχείο Claridges, την περιμένει η Μπέτυ Αμπατιέλου, σύζυγος φυλακισμένου κατά τον εμφύλιο πόλεμο στελέχους του ΚΚΕ, που θέλει να της παραδώσει επιστολή, με την οποία ζητάει την αποφυλάκιση του συζύγου της. Η Φρειδερίκη αρνείται να της μιλήσει και ακολουθούν επεισόδια, κατά τη διάρκεια των οποίων η Αμπατιέλου φέρεται να τη χαστούκισε, αν και η τελευταία αργότερα το αρνήθηκε.
Ακολουθεί σάλος στα βρετανικά Μέσα Ενημέρωσης και νέα επεισόδια κατά την παραμονή της Φρειδερίκης στο Λονδίνο, καθώς όπου πηγαίνει την περιμένει η Αμπατιέλου μαζί με ομάδα διαδηλωτών.
Η δολοφονία Λαμπράκη επιδεινώνει το πολιτικό κλίμα
Αλλά και στην Ελλάδα η κατάσταση γίνεται έκρυθμη τον επόμενο μήνα, όταν τραυματίζεται σοβαρά στις 22 Μαΐου 1963 ο βουλευτής της ΕΔΑ Γρηγόρης Λαμπράκης, από ομάδα ακροδεξιών (παρακρατικών κατά την αντιπολίτευση της Ένωσης Κέντρου και της ΕΔΑ) στη Θεσσαλονίκη και πέντε ημέρες αργότερα πεθαίνει. Ένας θάνατος που προκάλεσε τεράστια πολιτική αναταραχή και εξαιτίας του οποίου ο Κωνσταντίνος Καραμανλής αναρωτήθηκε «ποιος κυβερνά αυτή τη χώρα;».
Η συνάντηση του Καραμανλή με τον βασιλιά Παύλο
Μέσα σε αυτό το κλίμα το τότε βασιλικό ζεύγος της Ελλάδας προγραμμάτισε επίσκεψη στη Μεγάλη Βρετανία, για τον Ιούλιο του 1963, με τον πρωθυπουργό Κ. Καραμανλή να είναι κατηγορηματικά αντίθετος, φοβούμενος ότι θα αμαυρωθεί η εικόνα της χώρας με νέα επεισόδια, όπως ενημέρωσε ο ίδιος τον βασιλιά Παύλο.
Γράφει ο Τάκης Λαμπρίας στο βιβλίο του « Καραμανλής ο φίλος», για τη συζήτηση βασιλιά Παύλου – Καραμανλή, όπως την είχε αφηγηθεί ο τότε πρωθυπουργός:
«Η ακρόαση έγινε πραγματικά στα Ανάκτορα Τατοΐου και ήταν παρών και ο Διάδοχος Κωνσταντίνος. Το πρωί εκείνο εξήγησα σαφώς στον Βασιλέα τους λόγους για τους οποίους επεβάλλετο η αναβολή του ταξιδίου στο Λονδίνο και του ετόνισα ότι το θέμα υπερέβαινε τα όρια ενός εθιμοτυπικού προβλήματος και ότι η κυβέρνησή μου ανελάμβανε, από κοινού με την Αγγλική κυβέρνηση, την ευθύνη για την αναβολή του ταξιδίου. Ο Βασιλεύς διετύπωσε αντιρρήσεις για την αναβολή και συμφωνήσαμε να συναντηθούμε το πρωί της μεθεπομένης, στις 10 δηλαδή Ιουνίου. Κατά τη συνάντηση εκείνη επανέλαβα στον Βασιλέα τα γνωστά επιχειρήματά μου για την αναβολή του ταξιδίου και είχα κάμψει σχεδόν τις αντιρρήσεις του».
Η παραίτηση Καραμανλή
Αργότερα όμως τα πράγματα άλλαξαν και πήραν δραματική τροπή, με τον Κ. Καραμανλή να αφηγείται στον Τ. Λαμπρία:
«Το μεσημέρι όμως και καθ' ην στιγμήν ενημέρωνα τους συναδέλφους μου για την εξέλιξη του θέματος, μου μετέφερε ο κ. Χοϊδάς την παράκληση του Βασιλέως αντί του απογεύματος να συναντηθούμε την επομένη. Πράγματι το πρωί της 11ης Ιουνίου επήγα και πάλι στα Ανάκτορα του Τατοΐου, όπου όμως ο Βασιλεύς με πληροφόρησε ότι μετέβαλε γνώμη και ότι δεν μπορεί να συμμορφωθεί με τη σύσταση της Κυβερνήσεως. Έκπληκτος για τη μεταστροφή αυτή είπα στον Βασιλέα ότι θεωρούσα την απόφασή του αυτή ατυχή και τον παρεκάλεσα να δεχθεί την παραίτησή μου. Συνέστησα δε, ως αρχηγός του πλειοψηφούντος κόμματος και ως υπεύθυνος σύμβουλος του Στέμματος, να διορισθεί αυστηρά υπηρεσιακή Κυβέρνηση, να διαλυθεί η Βουλή και να διεξαχθούν εκλογές με το ισχύον εκλογικό σύστημα, το πλειοψηφικό. Η λύση αυτή, όπως του είπα, είναι και πολιτικά και συνταγματικά ενδεδειγμένη.
Ο Βασιλεύς εξέφρασε την έκπληξή του και με παρεκάλεσε να μην επιμείνω στην παραίτησή μου. Όταν όμως του εξήγησα τους λόγους για τους οποίους δεν μπορούσα να την αποφύγω, μου είπε ότι την αποδέχεται με ειλικρινή λύπη και μου προσέφερε τον Μεγαλόσταυρο του Σωτήρος, τον οποίο όμως αρνήθηκα να δεχθώ, όπως είχα αρνηθεί να τον δεχθώ και τον Δεκέμβριο του 1962» .
Γιατί πήρε μεγάλες διαστάσεις η διαφωνία για το βασιλικό ταξίδι
Γιατί όμως επέμεινε το βασιλικό ζεύγος στην πραγματοποίηση της επίσκεψης; Γράφει ο Σωτήρης Ριζάς (διευθυντής Ερευνών στο Κέντρο Ερευνας Ιστορίας Νεώτερου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών, Καθημερινή 20/3/2016):
«Κατά την προγραμματιζόμενη επίσκεψη του Ιουλίου δεν διακυβεύονταν σημαντικά θέματα στις διακρατικές σχέσεις. Το Κυπριακό είχε επιλυθεί το 1959-60 και οι αγγλοελληνικές σχέσεις είχαν εξομαλυνθεί. Δεν υπήρχαν θεμελιώδη θέματα εκκρεμή, ενώ και η Ελλάδα έστρεφε την προσοχή της προς την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα των Εξι στην οποία δεν θα συμμετείχε η Βρετανία για πολλά χρόνια ακόμα μετά το veto του προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας, στρατηγού Ντε Γκωλ στην ένταξή της τον Ιανουάριο του 1963. Η Αθήνα επίσης δεν ανέμενε κάτι σημαντικό από τη Βρετανία από άποψη οικονομικής βοήθειας, ιδίως εν όψει της εκκρεμότητας περί το ελληνικό δημόσιο χρέος. Συνεπώς επρόκειτο μάλλον για μια επίσκεψη ρουτίνας με κάποια ιδιάζουσα σημασία για το βασιλικό ζεύγος, καθώς πάντοτε η επαφή με τη βασίλισσα της Βρετανίας έχει ιδιαίτερη σημασία για τους εστεμμένους, και ενδεχομένως όχι μόνο γι’ αυτούς, ανά τον κόσμο».
Το περιστατικό βέβαια ήταν η «κορυφή του παγόβουνου» σε μια κρίση που σοβούσε μεταξύ του τότε πρωθυπουργού και του Θρόνου, καθώς στο Σύνταγμα του 1952 υπήρχαν «γκρίζες ζώνες» σχετικά με τα όρια παρέμβασης του βασιλιά στην άσκηση της κυβερνητικής εξουσίας.
Υπεύθυνοι για την άσκησή της ήταν οι υπουργοί, τους οποίους ωστόσο, ο βασιλιάς διατηρούσε το δικαίωμα να διορίζει ή να παύει. Γεγονός που δημιουργούσε τριβές ή και συγκρούσεις, όπως αποδείχθηκε και με την κρίση του Ιουλίου του 1965, με μια άλλη κυβέρνηση. Αυτός ήταν ο κύριος λόγος άλλωστε που ο Κ. Καραμανλής είχε ξεκινήσει τον Φεβρουάριο του 1963 τη διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος.
Σε κάθε περίπτωση όμως, μια επίσκεψη στην βασίλισσα Ελισάβετ, έγινε εν αγνοία της, η αφορμή για μία μεγάλη πολιτική κρίση στην Ελλάδα.
Πηγές:
Τάκης Λαμπρίας, «Καραμανλής ο φίλος», εκδόσεις Ποταμός
Σωτήρης Ριζάς, εφημερίδα Καθημερινή, 20/3/2016
U.S. Navy - Photo #: 80-G-704040, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=2560314
Εφημερίδα Μακεδονία - Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, Εύλογη χρήση, https://el.wikipedia.org/w/index.php?curid=306841
Διαβάστε όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
