Τον τελευταίο χρόνο η πανδημία άλλαξε ριζικά την καθημερινότητά μας, φέρνοντας στο προσκήνιο το αίσθημα της απώλειας είτε για τον τρόπο ζωής που είχαμε στην προ- covid εποχή, είτε για τα αγαπημένα πρόσωπα που «φεύγουν» αιφνίδια από τον κορωνοϊό. Πώς μπορούμε όμως να διαχειριστούμε μία απώλεια που οφείλεται σε ένα βίαιο ή ξαφνικό θάνατο και πότε οι επιπτώσεις της χτυπούν καμπανάκι κινδύνου για την ψυχοσωματική μας υγεία;
«Ό,τι έχει αλλαγή, εμπεριέχει απώλεια και ακολούθως εγείρει θρήνο. Η απώλεια μπορεί να είναι φυσική, όπως ο θάνατος ενός αγαπημένου μας προσώπου, μεταφορική όπως η απώλεια των ονείρων ή της ελπίδας, αλλά και αμφίσημη, όπως η ζωή με όσους πάσχουν από άνοια, οι οποίοι σωματικά παραμένουν οι δικοί μας άνθρωποι, όχι όμως και ψυχικά», είπε στο star.gr η ψυχολόγος, Πηνελόπη Μελίδου.
Σε κάθε περίπτωση όπως ξεκαθάρισε, το βίωμα της απώλειας και του θρήνου αποτελούν μια πολύ προσωπική υπόθεση.
Είναι σαν το δακτυλικό αποτύπωμα η διεργασία του θρήνου, ξεχωριστή και μοναδική για κάθε άνθρωπο.
Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τη διαδικασία του θρήνου
Σύμφωνα με την κ. Μελίδου, παλαιότερα η ψυχολογία του πένθους έκανε λόγο για στάδια πένθους, προσέγγιση η οποία θεωρείται πλέον αρκετά παρωχημένη.
«Σήμερα, παρατηρούμε ότι η εκδήλωση του θρήνου εξαρτάται σημαντικά από διάφορους παράγοντες, οι οποίοι μπορούν να είναι καθοριστικοί στον τρόπο έκφρασής του», είπε.
Λεκτική και ψυχολογική βία: Πού αρχίζει και ποιες είναι οι επιπτώσεις της
Πιο συγκεκριμένα, πρόσθεσε ότι ο θρήνος που βιώνει κάποιος εξαρτάται από:
- Τη σχέση που είχε με τον άνθρωπο που πέθανε, αν ήταν δηλαδή κοντινός του, οικείος άνθρωπος κτλ
- Από τις συνθήκες του θανάτου. Πώς πέθανε, δηλαδή και αν ήταν μία απώλεια αναμενόμενη ή ξαφνική, αν συνέβη κάτω από δραματικές και βίαιες συνθήκες, όπως μία δολοφονία, μία αυτοκτονία ή ένα τροχαίο δυστύχημα
- Εάν ο πενθούντας ήταν μπροστά στο θάνατο
- Από τα χαρακτηριστικά του ατόμου που πενθεί, όπως η ηλικία, το φύλο και εάν αντιμετωπίζει ζητήματα ψυχικής ή σωματικής υγείας
- Εάν υπάρχουν κι άλλες παράλληλες απώλειες ή κρίσεις που έχει να αντιμετωπίσει
- Από το πολιτισμικό, κοινωνικό, θρησκευτικό πλαίσιο
- Εάν υπάρχει κάποιο δίκτυο υποστήριξης από πίσω, που να μπορεί να διευκολύνει την εκδήλωση του θρήνου
Πώς αντιδρούμε κατά το θρήνο
Σύμφωνα με την κ. Μελίδου, ο θρήνος αποτελεί μια ιδιαίτερα σωματική και επιβαρυντική διεργασία, ενώ την ίδια στιγμή το άτομο μπορεί να παρουσιάσει και συναισθηματικές αντιδράσεις.
«Γενικότερα, το άτομο σωματοποιεί τον θρήνο του, εκφράζοντάς τον μέσα από πονοκεφάλους, αδυναμία, έξαρση αλλεργιών, ταχυκαρδίες. Στις συναισθηματικές αντιδράσεις εντάσσεται το σοκ, η θλίψη, ο θυμός, η ανακούφιση, ενώ μπορεί να καταγραφούν και συγκεκριμένες συμπεριφορές, όπως ξεσπάσματα, ανάγκη για απομόνωση, ριψοκίνδυνη συμπεριφορά ή χρήση ουσιών», είπε.
Σύμφωνα με την ίδια, πίσω από πολλές περιπτώσεις ανθρώπων που επισκέπτονται τα γραφεία των ειδικών αντιμετωπίζοντας ψυχοσωματικά ζητήματα, διαπιστώνεται στο τέλος ότι κρύβεται μια μη επεξεργασμένη απώλεια.
«Ο θρήνος είναι μία διεργασία με «μεγάλα πόδια» και δεν πρόκειται να σε αφήσει ποτέ. Είναι σημαντικό να εξωτερικεύουμε τον θρήνο μας», σημείωσε.
«Μπαινοβγαίνουμε στον θρήνο σε όλη μας τη ζωή»
Όπως ανέφερε η κ. Μελίδου, ο θρήνος είναι μια ανοιχτή διεργασία, χωρίς προκαθορισμένο τέλος, η οποία ενσωματώνεται στη ζωή των ατόμων και αναβιώνει ανά διαστήματα.
Μπαινοβγαίνουμε στον θρήνο. Η απώλεια δεν ξεπερνιέται ποτέ, αλλά δε διαθέτουμε ψυχικά αποθέματα, ώστε να θρηνούμε 24 ώρες το 24ωρο, 7 ημέρες την εβδομάδα.
Όπως εξήγησε, υπάρχουν στιγμές που οι άνθρωποι βγαίνουν από τον θρήνο και προσανατολιζόνται σε αυτό που ονομάζεται αποκατάσταση, οπότε και επιστρέφουν στην κανονικότητα και βιώνουν και ευχάριστα συναισθήματα.
«Αυτό το μπαίνω- βγαίνω όμως συνεχίζεται σε όλη τους τη ζωή, σε σημαντικές ημερομηνίες όπως η επέτειος του θανάτου, η γιορτή ή τα γενέθλια του θανόντα. Τότε μπαίνουν στον θρήνο και βιώνουν την απώλεια, τη θλίψη, τη νοσταλγία κλπ.», πρόσθεσε.
Γαύδος: «Με έσφιγγε και μου ζητούσε να κάνω κάτι... Πέθανε αβοήθητη»
Πότε και ποια συμπτώματα στο θρήνο πρέπει να μας ανησυχήσουν;
Σύμφωνα με την κ. Μελίδου, μετά το πρώτο διάστημα της απώλειας, στις περισσότερες περιπτώσεις συναισθήματα, όπως ο πόνος, η θλίψη ή η οργή, αποδυναμώνονται σε ένταση, με αποτέλεσμα να γίνονται υποφερτά. Παρόλα αυτά, συμπλήρωσε, ότι υπάρχουν και περιπτώσεις που κάτι τέτοιο δε συμβαίνει και τότε το άτομο πρέπει να κινητοποιηθεί και να ανησυχήσει.
«Άνθρωποι οι οποίοι συνειδητά ή ασυνείδητα αποφεύγουν τη διεργασία του θρήνου, μέσα στο χρόνο βλέπουμε να δυσκολεύονται σημαντικά. Ειδικά σε απώλειες που συμβαίνουν κάτω από τραυματικές συνθήκες, όπως είναι ένας ξαφνικός θάνατος, πολλοί θάνατοι μαζί ή θάνατοι που δεν έχουμε κατασκευές γι’ αυτούς, όπως ο θάνατος ενός μικρού παιδιού, μπορεί να περιπλέξουν τον θρήνο», είπε.
Όπως πρόσθεσε, ένα άτομο πρέπει να ανησυχήσει όταν συνεχίσει μέσα στο χρόνο με μεγάλη ένταση να παρουσιάζει:
- Έντονες ενοχές
- Αυτοκτονικές τάσεις
- Ακραία απελπισία
- Όταν σωματοποιεί ή εμφανίζει καταθλιπτικά χαρακτηριστικά
- Όταν έχει έντονο θυμό και ξεσπάσματα
- Όταν αδυνατεί πλέον να λειτουργήσει στην καθημερινότητα του.
«Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να πάει στη δουλειά, δε λειτουργεί στην οικογένεια, κάνει καταχρήσεις κτλ. Τότε το άτομο σίγουρα θα πρέπει να αναζητήσει βοήθεια από κάποιον ειδικό, γιατί ο θρήνος θα περιπλεχθεί σημαντικά και θα έχει σημαντικές επιπτώσεις…», τόνισε.
Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε μία ξαφνική απώλεια, μετά από μία δολοφονία ή από τον κορωνοϊό
Δεδομένου ότι δεν υπάρχει η δυνατότητα αποχαιρετισμού ή ψυχολογικής προετοιμασίας, όπως σημείωσε η κ. Μελίδου, η ξαφνική απώλεια κάτω από δραματικές συνθήκες αυξάνει τις πιθανότητες να περιπλεχθεί ο θρήνος και να υπάρξουν τραυματικές αντιδράσεις.
Ειδικότερα στο θάνατο από δολοφονία η οικογένεια που μένει πίσω, πέρα από τον θρήνο που καλείται να διαχειριστεί, έχει ταυτόχρονα και το κοινωνικό στίγμα, τον οίκτο ή τα κουτσομπολιά και τις κατηγορίες από τον περίγυρο.
Αναφερόμενη στο θάνατο από κορωνοϊό, τόνισε ότι πρόκειται εξίσου για μία τραυματική εμπειρία.
«Οι άνθρωποι που βιώνουν απώλεια εν μέσω πανδημίας, πρέπει αρχικά να δώσουν χώρο και χρόνο στα συναισθήματα τους, να τα αναγνωρίσουν και να αφιερώσουν χρόνο σε αυτό. Να μοιραστούν επίσης, με άλλα άτομα πώς νιώθουν και πώς βιώνουν όλη αυτή την κατάσταση», είπε.
Σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με την κ. Μελίδου, δε θα πρέπει να ωραιοποιείται η κατάσταση που αφορά στην απώλεια, καθώς αυτή αποτελεί μία λάθος πρακτική.
Όπως συμπλήρωσε, όσοι βιώνουν απώλεια θα πρέπει επίσης σε αυτή τη δύσκολη και απαιτητική περίοδο να:
- Μην αμελούν να φροντίζουν τον εαυτό τους και τα ψυχικά τους αποθέματα
- Να αναπτύξουν ένα δικό τους τρόπο, ώστε να διατηρήσουν ζωντανή την ανάμνηση του αγαπημένου τους προσώπου
- Να διατηρήσουν τη ρουτίνα τους και να συνεχίσουν να κάνουν όλα όσα έκαναν και πριν, καθώς αυτό θα τους δώσει μία αίσθηση ελέγχου
- Να μη διστάσουν να ζητήσουν βοήθεια από κάποιον ειδικό, εάν αντιληφθούν ότι η ένταση μέσα τους κλιμακώνεται
Τροχαίο Γαύδος: Δεν αποκλείει την εγκληματική ενέργεια η οικογένεια
Πώς τα μέτρα περιορισμού του κορωνοϊού, επηρεάζουν τη διεργασία του θρήνου
Σύμφωνα με την κ. Μελίδου, ο τρόπος που θα αποχαιρετήσουμε τον άνθρωπο που έχει πεθάνει μπορεί να καθορίσει ολόκληρη τη διεργασία του θρήνου μετέπειτα. Στο πλαίσιο αυτό περιορισμοί, που επιβλήθηκαν τον τελευταίο χρόνο για την αντιμετώπιση της πανδημίας, όπως ο συγκεκριμένος αριθμός των ατόμων που μπορούν να παραστούν σε μία κηδεία, έχουν, όπως πρόσθεσε, επηρεάσει σημαντικά τη διαδικασία.
«Η τελετή της κηδείας ουσιαστικά λειτουργεί σαν «σημείο στίξης. Δεν είναι μια απλή τελετή αποχαιρετισμού. Έχει πολλή ιδιαίτερη σημασία, καθώς έτσι επιβεβαιώνεται ο θάνατος. Αποτελεί βέβαια έναν τρόπο για να αποδώσουμε τιμή στον αποθανόντα, διευκολύνει όμως σημαντικά και τον θρήνο γιατί εκείνη τη στιγμή εξωτερικεύουμε τα συναισθήματά μας», εξήγησε.
Διαβάστε όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
