Τα Χριστούγεννα είναι μια χριστιανική γιορτή που τιμά τη γέννηση του Ιησού. Γνωρίζατε, όμως, ότι οι πρώτοι ακόλουθοί του δε γιόρταζαν κάθε χρόνο τη γέννησή του; Ή ότι ο Άγιος Βασίλης εμπνεύστηκε από τις πράξεις καλοσύνης ενός άλλου χριστιανού αγίου του 4ου αιώνα;
«Μύρισε» Χριστούγεννα: Εντυπωσιακές φωτογραφίες από όλο τον κόσμο
Από τις αρχές του 20ού αιώνα, τα Χριστούγεννα εξελίχθηκαν από καθαρά θρησκευτική γιορτή σε μια ιδιαίτερα δημοφιλή πολιτιστική γιορτή, την οποία τιμούν σε όλο τον κόσμο τόσο χριστιανοί όσο και μη θρησκευόμενοι άνθρωποι, συγκεντρώνοντας τις οικογένειές τους, ανταλλάσσοντας δώρα και κάρτες και στολίζοντας χριστουγεννιάτικα δέντρα.
Ακολουθεί μια ματιά στην ιστορία, τις πεποιθήσεις και την εξέλιξη των Χριστουγέννων:
Η προέλευση και η πρώιμη ιστορία των Χριστουγέννων
Οι πρώτοι χριστιανοί δεν τιμούσαν ετησίως τη γέννηση του Ιησού, αλλά επικεντρώνονταν στον εορτασμό της Ανάστασής του το Πάσχα.
Η ιστορία της γέννησης του Ιησού εμφανίζεται μόνο σε δύο από τα τέσσερα Ευαγγέλια της Καινής Διαθήκης: του Ματθαίου και του Λουκά. Παρότι παρέχουν διαφορετικές λεπτομέρειες και τα δύο αναφέρουν ότι ο Ιησούς γεννήθηκε στη Βηθλεέμ.
Η ακριβής ημέρα, ο μήνας αλλά και το έτος γέννησης του Ιησού παραμένουν άγνωστα, σύμφωνα με την Κριστίν Σέπαρντσον, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Τενεσί που μελετά τον πρώιμο χριστιανισμό.
Η παράδοση του εορτασμού της γέννησης του Ιησού στις 25 Δεκεμβρίου, όπως εξηγεί, εμφανίστηκε μόλις τον 4ο αιώνα.
«Είναι δύσκολο να υπερτονίσει κανείς πόσο σημαντικός ήταν ο 4ος αιώνας για τη διαμόρφωση του χριστιανισμού όπως τον γνωρίζουμε σήμερα», ανέφερε η Σέπαρντσον. Τότε, επί αυτοκράτορα Κωνσταντίνου, οι χριστιανοί άρχισαν να συγκεντρώνονται σε εκκλησίες αντί να συναντιούνται σε σπίτια.
Ορισμένες θεωρίες υποστηρίζουν ότι η ημερομηνία συμπίπτει με παγανιστικές γιορτές του χειμερινού ηλιοστασίου, όπως η ρωμαϊκή γιορτή του Sol Invictus, του «Αήττητου Ήλιου», στις 25 Δεκεμβρίου.
Ενώ οι περισσότεροι χριστιανοί γιορτάζουν τα Χριστούγεννα στις 25 Δεκεμβρίου, ορισμένες παραδόσεις της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας τιμούν τη γιορτή στις 7 Ιανουαρίου. Αυτό συμβαίνει επειδή ακολουθούν το Ιουλιανό ημερολόγιο, το οποίο υστερεί κατά 13 ημέρες σε σχέση με το Γρηγοριανό ημερολόγιο που χρησιμοποιούν οι καθολικές και προτεσταντικές εκκλησίες, καθώς και ο περισσότερος κοσμικός κόσμος.
Θορυβώδεις μεσαιωνικοί εορτασμοί
Για αιώνες, ιδιαίτερα κατά τον Μεσαίωνα, τα Χριστούγεννα συνδέονταν με θορυβώδεις εορτασμούς στους δρόμους, γεμάτους φαγητό και ποτό, και για πολλούς χριστιανούς «δε θεωρούνταν ιδιαίτερα σεβαστή γιορτή», όπως αναφέρει ο Τόμας Ρούις Σμιθ, καθηγητής αμερικανικής λογοτεχνίας και πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο East Anglia της Αγγλίας.
«Οι Πουριτανοί», λέει, «δεν έβλεπαν με καλό μάτι τα Χριστούγεννα».
Ωστόσο, τον 19ο αιώνα, τα Χριστούγεννα έγιναν «αξιοσέβαστα», αποκτώντας «τη μορφή της οικογενειακής γιορτής που γνωρίζουμε σήμερα — με επίκεντρο το σπίτι, την οικογένεια, τα παιδιά και την ανταλλαγή δώρων».
Οι ρίζες των σύγχρονων Χριστουγέννων εντοπίζονται στη Γερμανία. Στα τέλη του 19ου αιώνα υπάρχουν αναφορές σε χριστουγεννιάτικα δέντρα και ανταλλαγή δώρων, που αργότερα διαδόθηκαν στη Βρετανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, συμβάλλοντας στην αναβίωση της γιορτής και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.
Τα Χριστούγεννα απέκτησαν ακόμη μεγαλύτερη δημοτικότητα με την έκδοση του έργου «Χριστουγεννιάτικη Ιστορία» του Τσαρλς Ντίκενς το 1843, καθώς και με τα γραπτά του Ουάσινγκτον Ίρβινγκ, ο οποίος θαύμαζε τον Άγιο Νικόλαο και συνέβαλε στη διάδοση του εορτασμού των Χριστουγέννων στην Αμερική.
Το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο στο Rockefeller Center στήθηκε το 1931 από εργάτες, για να ανεβάσει το ηθικό του κόσμου κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης. Η παράδοση καθιερώθηκε, με την πρώτη επίσημη τελετή φωταγώγησης να πραγματοποιείται το 1933 και να παραμένει έως σήμερα ένα από τα πιο δημοφιλή χριστουγεννιάτικα αξιοθέατα της Νέας Υόρκης.
Ο κοσμικός Άγιος Βασίλης της Αμερικής και ο χριστιανικός άγιος
Ο Άγιος Νικόλαος ήταν χριστιανός επίσκοπος του 4ου αιώνα από το λιμάνι των Μύρων στη Μεσόγειο (στη σημερινή Τουρκία). Οι πράξεις γενναιοδωρίας του ενέπνευσαν τον μύθο του κοσμικού Άγιου Βασίλη.
Οι θρύλοι γύρω από τον εύθυμο Άγιο Νικόλαο —που γιορτάζεται στις 6 Δεκεμβρίου— ξεπερνούν κατά πολύ τη διανομή γλυκών και παιχνιδιών στα παιδιά. Πιστεύεται ότι παρενέβη υπέρ άδικα καταδικασμένων κρατουμένων και έσωσε θαυματουργικά ναυτικούς από θαλασσοταραχές.
Η λατρεία του Αγίου Νικολάου εξαπλώθηκε κατά τον Μεσαίωνα σε όλη την Ευρώπη και έγινε αγαπημένο θέμα μεσαιωνικών καλλιτεχνών και θεατρικών παραστάσεων. Είναι προστάτης άγιος των ναυτικών και των παιδιών, καθώς και της Ελλάδας, της Ρωσίας και της Νέας Υόρκης.
Η τιμή προς τον Άγιο Νικόλαο φαίνεται να μειώθηκε μετά τη Μεταρρύθμιση του 16ου αιώνα, εκτός από την Ολλανδία, όπου διατηρήθηκε ως Σίντερκαλας. Τον 17ο αιώνα, Ολλανδοί Προτεστάντες που εγκαταστάθηκαν στη Νέα Υόρκη μετέφεραν μαζί τους αυτή την παράδοση.
Σταδιακά, ο Άγιος Νικόλαος μεταμορφώθηκε στον κοσμικό Άγιο Βασίλη.
Δε φέρνει δώρα μόνο ο Άγιος Βασίλης
Στο Ηνωμένο Βασίλειο υπάρχει ο Father Christmas, στην Ελλάδα και την Κύπρο ο Άγιος Βασίλης που έρχεται την Πρωτοχρονιά. Σε ορισμένες περιοχές της Ιταλίας τα δώρα φέρνει η Αγία Λουκία νωρίτερα τον Δεκέμβριο, ενώ σε άλλες η Μπεφάνα, μια φιγούρα που μοιάζει με μάγισσα, η οποία μοιράζει δώρα στα Θεοφάνια, στις 6 Ιανουαρίου.
Στην Ισλανδία, αντί για έναν φιλικό Άγιο Βασίλη, τα παιδιά δέχονται επισκέψεις από 13 σκανταλιάρικα αδέλφια-τρολ, γνωστά ως Yule Lads, που κατεβαίνουν από το βουνό τους τις 13 ημέρες πριν από τα Χριστούγεννα, σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση.
Χριστιανικές παραδόσεις των Χριστουγέννων
Μία από τις παλαιότερες χριστουγεννιάτικες παραδόσεις είναι η διακόσμηση των σπιτιών με πράσινα φυτά — όπως το γκι, ο κισσός ή τα αειθαλή δέντρα. Ωστόσο, το αν πρόκειται καθαρά για χριστιανική παράδοση είναι πιο σύνθετο. «Για πολλούς ανθρώπους, το αειθαλές δέντρο μπορεί να συμβολίζει την υπόσχεση του Χριστού για αιώνια ζωή και την επιστροφή από τον θάνατο», λέει ο Σμιθ.
Η διακόσμηση των αειθαλών δέντρων ξεκίνησε ως γερμανικό έθιμο τον 16ο αιώνα και αργότερα διαδόθηκε στην Αγγλία και την Αμερική.
Το γκι, ένα αειθαλές φυτό, χρησιμοποιούνταν σε εορτασμούς ήδη από τους αρχαίους Δρυίδες — Κέλτες θρησκευτικούς ηγέτες — πριν από περίπου 2.000 χρόνια. Συμβόλιζε την αθανασία, επειδή συνέχιζε να μεγαλώνει στη σκοτεινότερη περίοδο του χρόνου και έβγαζε λευκούς καρπούς όταν όλα τα άλλα φυτά είχαν μαραθεί.
Άλλες παραδόσεις περιλαμβάνουν τις χριστουγεννιάτικες λειτουργίες και τις φάτνες σε σπίτια και εκκλησίες. Πιο πρόσφατα, στις ΗΠΑ, οι φάτνες σε δημόσιους χώρους έχουν προκαλέσει νομικές αντιπαραθέσεις σχετικά με τον διαχωρισμό Εκκλησίας και Πολιτείας.
Τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα έχουν επίσης ευρωπαϊκές ρίζες. Οι άνθρωποι επισκέπτονταν σπίτια το σκοτεινότερο διάστημα του χρόνου για να ανανεώσουν τις σχέσεις τους και να ευχηθούν καλή τύχη, υγεία και ευημερία για τον νέο χρόνο.
Kentucky Fried Chicken τα Χριστούγεννα στην Ιαπωνία
Ανάμεσα στις πολλές χριστουγεννιάτικες παραδόσεις που υιοθετήθηκαν και προσαρμόστηκαν παγκοσμίως, ξεχωρίζει εκείνη που περιλαμβάνει το KFC.
Το 1974, η KFC ξεκίνησε μια χριστουγεννιάτικη καμπάνια, προσφέροντας τηγανητό κοτόπουλο μαζί με ένα μπουκάλι κρασί για χριστουγεννιάτικα τραπέζια.
Η εταιρεία αναφέρει ότι η ιδέα προήλθε από έναν υπάλληλο που άκουσε έναν ξένο πελάτη σε εστιατόριο του Τόκιο να λέει πως, αφού δεν μπορούσε να βρει γαλοπούλα στην Ιαπωνία, θα γιόρταζε τα Χριστούγεννα με Kentucky Fried Chicken.
«Αυτό έμεινε», λέει ο Σμιθ. «Και ακόμη και σήμερα, πρέπει να παραγγείλει κανείς το KFC μήνες νωρίτερα για να το έχει ανήμερα των Χριστουγέννων».
Διαβάστε όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο.