Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα σταματήσει «ουσιαστικά και μόνιμα» την εισαγωγή ρωσικού φυσικού αερίου και θα προχωρήσει στην σταδιακή κατάργηση του ρωσικού πετρελαίου βάσει της προσωρινής πολιτικής συμφωνίας που επιτεύχθηκε σήμερα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο.
Αυτή η ιστορική απόφαση θα τερματίσει την εξάρτηση της ΕΕ από έναν αναξιόπιστο προμηθευτή, ο οποίος έχει επανειλημμένα αποσταθεροποιήσει τις ευρωπαϊκές αγορές ενέργειας, έχει θέσει σε κίνδυνο την ασφάλεια του εφοδιασμού με ενεργειακούς εκβιασμούς και έχει βλάψει την ευρωπαϊκή οικονομία.
Όπως ορίζεται στον Χάρτη Πορείας του REPowerEU, η πλήρης σταδιακή κατάργηση των ρωσικών ορυκτών καυσίμων αποτελεί ουσιαστικό βήμα για την εγγύηση της ενεργειακής ανεξαρτησίας, της ανταγωνιστικότητας, της ανθεκτικότητας και της σταθερότητας της αγοράς της Ευρώπης.
«Σήμερα, μπαίνουμε στην εποχή της πλήρους ενεργειακής ανεξαρτησίας της Ευρώπης από τη Ρωσία. Το REPowerEU έχει αποδώσει καρπούς. Μας προστάτευσε από τη χειρότερη ενεργειακή κρίση των τελευταίων δεκαετιών και μας βοήθησε να μεταβούμε από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα με ταχύτητα ρεκόρ», δήλωσε η Πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν.
«Σήμερα, σταματάμε μόνιμα αυτές τις εισαγωγές. Εξαντλώντας τα όπλα του Πούτιν, στεκόμαστε αλληλέγγυοι με την Ουκρανία και στρέφουμε το βλέμμα μας σε νέες ενεργειακές συνεργασίες και ευκαιρίες για τον τομέα».
«Η ιστορική αυτή απόφαση έρχεται σε μια στιγμή που υπάρχουν εναλλακτικές επιλογές. Ως χρυσός κανόνας θα έλεγα ότι είναι η διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας γιατί αλλιώς δημιουργούνται τρωτά σημεία σε γεωστρατηγικό και γεωπολιτικό επίπεδο», είπε από τη δική του πλευρά ο Φατίχ Μπιρόλ, Εκτελεστικός Διευθυντής του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας.
Μόνιμη απαγόρευση εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου
Η σημερινή συμφωνία διασφαλίζει τον σταδιακό αλλά οριστικό τερματισμό των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου, με τις εισαγωγές ΥΦΑ να καταργούνται σταδιακά έως τις 31 Δεκεμβρίου 2026 και τις εισαγωγές φυσικού αερίου μέσω αγωγών έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2027. Κατ' εξαίρεση, τα κράτη μέλη μπορούν να παρατείνουν αυτήν την προθεσμία έως τις 31 Οκτωβρίου 2027 σε περίπτωση που τα επίπεδα αποθήκευσης είναι κάτω από τα απαιτούμενα επίπεδα πλήρωσης. Συγκεκριμένα:
Για βραχυπρόθεσμες συμβάσεις προμήθειας που συνάπτονται πριν από τις 17 Ιουνίου 2025, η απαγόρευση εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου θα ισχύει από τις 25 Απριλίου 2026 για το ΥΦΑ και από τις 17 Ιουνίου 2026 για το φυσικό αέριο μέσω αγωγών.
Για μακροπρόθεσμες συμβάσεις εισαγωγών ΥΦΑ που συνάπτονται πριν από τις 17 Ιουνίου 2025, η απαγόρευση θα ισχύει από την 1η Ιανουαρίου 2027, σύμφωνα με το 19ο πακέτο κυρώσεων.
Οι εισαγωγές φυσικού αερίου μέσω αγωγών βάσει μακροπρόθεσμων συμβάσεων θα επιτρέπονται μόνο έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2027. Σε περίπτωση που τα κράτη μέλη αντιμετωπίσουν δυσκολίες στην κάλυψη των απαιτούμενων επιπέδων αποθήκευσης, η απαγόρευση εισαγωγής για αγωγούς θα ισχύει μόνο από την 1η Νοεμβρίου 2027.
Οι τροποποιήσεις σε υφιστάμενες συμβάσεις θα επιτρέπονται μόνο για στενά καθορισμένους λειτουργικούς σκοπούς και δεν μπορούν να οδηγήσουν σε αυξημένους όγκους ή τιμές.
Επομένως, το αργότερο έως τον Νοέμβριο του 2027, η ΕΕ θα έχει σταδιακά καταργήσει, οριστικά, τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου.
Σύμφωνα με την πολιτική συμφωνία, περιλαμβάνονται ισχυρές διασφαλίσεις κατά της καταστρατήγησης, επιπλέον του πλαισίου τελωνειακού ελέγχου και επιτήρησης που ήδη ισχύει. Διατάξεις για την ενίσχυση της διαφάνειας, της παρακολούθησης και της ιχνηλασιμότητας του ρωσικού φυσικού αερίου στις αγορές της ΕΕ θα υποστηρίξουν την αποτελεσματική εφαρμογή της απαγόρευσης εισαγωγής.
Για το ρωσικό φυσικό αέριο που εισάγεται κατά τη μεταβατική περίοδο, η προηγούμενη άδεια συνοδεύεται από την υποβολή πολύ λεπτομερών πληροφοριών για να διασφαλιστεί ότι οι εισαγωγές περιορίζονται σε όγκους που βασίζονται σε ιστορικά (υφιστάμενα) συμβόλαια. Όσον αφορά την εισαγωγή μη ρωσικού φυσικού αερίου, οι εισαγωγείς πρέπει να παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τη χώρα παραγωγής. ενώ οι χώρες που εξαιρούνται είναι οι εξαγωγείς που προμήθευσαν 5 δισ. κυβικά μέτρα (bcm) στην ΕΕ το 2024 και είτε έχουν επιβάλει κυρώσεις είτε δεν διαθέτουν υποδομή για την εισαγωγή φυσικού αερίου.
Σταδιακή και συντονισμένη σταδιακή κατάργηση των ρωσικών ορυκτών καυσίμων
Σύμφωνα με τη συμφωνία, τα κράτη μέλη θα πρέπει να υποβάλουν εθνικά σχέδια διαφοροποίησης που να περιγράφουν μέτρα για τη διαφοροποίηση του εφοδιασμού τους με φυσικό αέριο και πετρέλαιο έως την 1η Μαρτίου 2026. Θα πρέπει επίσης να ενημερώσουν την Επιτροπή εντός ενός μηνός από την έναρξη ισχύος του κανονισμού εάν έχουν συμβάσεις προμήθειας ρωσικού φυσικού αερίου ή εθνικές νομικές απαγορεύσεις.
Η Επιτροπή θα διενεργήσει αξιολόγηση των σχεδίων και θα εκδώσει συστάσεις, όπου είναι σκόπιμο, το αργότερο τρεις μήνες μετά την παραλαβή των σχεδίων. Επιπλέον, η Επιτροπή είναι έτοιμη να υποστηρίξει τα κράτη μέλη σε όλη τη διαδικασία.
Για να αποφευχθεί η παράκαμψη της απαγόρευσης φυσικού αερίου, ο νέος κανονισμός θεσπίζει μηχανισμούς παρακολούθησης και την υποχρέωση των αρχών να συνεργάζονται και να ανταλλάσσουν πληροφορίες σχετικά με τις εισαγωγές φυσικού αερίου. Η Επιτροπή θα υποστηρίξει τα κράτη μέλη και θα παρακολουθεί στενά, από κοινού με τον Οργανισμό Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας της ΕΕ (ACER), την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) και την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF), την πρόοδο και τις επιπτώσεις της σταδιακής κατάργησης των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου και πετρελαίου.
Τα μέτρα που ορίζονται στον κανονισμό θα εφαρμοστούν με προσεκτικά χρονικά προγραμματισμένο και καλά συντονισμένο τρόπο με τα κράτη μέλη, για την ελαχιστοποίηση των πιθανών επιπτώσεων στις τιμές, τη σταθεροποίηση των αγορών μέσω ασφαλών και προβλέψιμων εναλλακτικών προμηθειών και την παροχή ασφάλειας δικαίου.
Η Επιτροπή παραμένει προσηλωμένη στη διασφάλιση της σταδιακής κατάργησης όλων των υπόλοιπων εισαγωγών πετρελαίου από τη Ρωσία έως το τέλος του 2027, σύμφωνα με τη Διακήρυξη των Βερσαλλιών. Μια νομοθετική πρόταση για την απαγόρευση των εισαγωγών ρωσικού πετρελαίου θα κατατεθεί στις αρχές του επόμενου έτους.
Ιστορικό
Οι ηγέτες της ΕΕ συμφώνησαν για τη σταδιακή κατάργηση της ρωσικής ενέργειας στη Διακήρυξη των Βερσαλλιών τον Μάρτιο του 2022. Ως άμεση απάντηση στον πόλεμο στην Ουκρανία και την όπλιση του ενεργειακού εφοδιασμού από τη Ρωσία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε το Σχέδιο REPowerEU τον Μάιο του 2022. Από την έναρξη του πολέμου, η εξάρτηση της ΕΕ από το ρωσικό φυσικό αέριο μειώθηκε από το 45% των συνολικών εισαγωγών σε 13% το πρώτο εξάμηνο του 2025. Ωστόσο, 35 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ρωσικού φυσικού αερίου εισήλθαν στο ενεργειακό σύστημα της ΕΕ πέρυσι, αξίας περίπου 10 δισεκατομμυρίων ευρώ σε τρέχουσες τιμές. Όλες οι εισαγωγές ρωσικού άνθρακα έχουν απαγορευτεί από κυρώσεις, ενώ οι εισαγωγές πετρελαίου έχουν συρρικνωθεί από 27% στις αρχές του 2022 σε 2% τώρα.
Η Επιτροπή ενέκρινε στις 6 Μαΐου 2025 τον Χάρτη Πορείας REPowerEU, ανοίγοντας το δρόμο για τη διασφάλιση της πλήρους ενεργειακής ανεξαρτησίας της ΕΕ από τη Ρωσία. Στις 17 Ιουνίου 2025, η Επιτροπή υπέβαλε στη συνέχεια αυτήν την νομοθετική πρόταση για την αποτελεσματική απαγόρευση όλων των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου και τη διασφάλιση της σταδιακής κατάργησης του ρωσικού πετρελαίου.
Τον Οκτώβριο, το Συμβούλιο ενέκρινε την 19η δέσμη κυρώσεων κατά της Ρωσίας, με στόχο τη μείωση των εσόδων της Ρωσίας από τις εξαγωγές ενέργειας, την απαγόρευση των εισαγωγών ρωσικού υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από την 1η Ιανουαρίου 2027 για μακροπρόθεσμες συμβάσεις και εντός έξι μηνών από την έναρξη ισχύος των κυρώσεων για βραχυπρόθεσμες συμβάσεις.
Επόμενα βήματα
Μετά από αυτήν την πολιτική συμφωνία, το κείμενο θα πρέπει να μεταφραστεί σε όλες τις γλώσσες της ΕΕ και στη συνέχεια να εγκριθεί επίσημα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο.
Η έγκριση στο Συμβούλιο θα απαιτήσει ειδική πλειοψηφία.