Η Αλεξάνδρα Καππάτου είναι αξιόλογη επαγγελματίας και αυτό που τη διακρίνει είναι η βαθιά ανθρωπιά της καθώς και η εξαιρετική γνώση του αντικειμένου της. Ψυχολόγος, παιδοψυχολόγος με πλούσιο συγγραφικό έργο έχει κερδίσει την εκτίμηση των συναδέλφων της καθώς και την εμπιστοσύνη των ασθενών της. Μιλάει στο star.gr και τη Γεωργία Χάρδα για το βιβλίο της με τίτλο «Οι γονείς χωρίζουν, Πώς να μην πάρετε διαζύγιο και από τα παιδιά σας» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μίνωας σε νέα αναθεωρημένη έκδοση και συμπεριλαμβάνει απαντήσεις και για τον νέο νόμο σχετικά με τη συνεπιμέλεια.
Ο χωρισμός ενός ζευγαριού δεν αφήνει κανέναν αλώβητο ούτε γίνεται εύκολα αποδεκτός, ακόμα και αν είναι πραγματικά μονόδρομος. Τα περισσότερα ζευγάρια διακατέχονται από αγωνία και θλίψη γι’ αυτό που συμβαίνει στη ζωή τους, καθώς το διαζύγιο είναι ένα γεγονός που δημιουργεί νέα δεδομένα σε βάθος χρόνου και η επίδρασή του στη διαμόρφωση των σχέσεων μεταξύ των μελών της οικογένειας δεν είναι πρόσκαιρη. Όμως όπως αναφέρει ο Αμερικανός συγγραφέας Μιτς Άλμπομ
«Όλα τα πράγματα στη ζωή μας έχουν κάποιο νόημα κάθε τέλος είναι και αρχή. Απλώς δεν το αντιλαμβανόμαστε τη στιγμή που συμβαίνει.»
1. Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε ένα διαζύγιο, ώστε να μην βλάψουμε τα παιδιά μας;
Αρχικώς πρέπει να κατανοήσουμε ότι η διαχείριση του διαζυγίου δεν περιορίζεται μόνο στην ανακοίνωση του στα παιδιά μας , όπως αρκετοί θεωρούν. Αντίθετα, πρέπει να προσεγγίσουμε το συγκεκριμένο θέμα με προσοχή και ιδιαίτερη ευαισθησία βήμα-βήμα. Ο χρυσός κανόνας σε κάθε περίπτωση είναι οι δύο γονείς να συμφωνήσουν ώστε να παραμερίσουν ή έστω να περιορίσουν αισθητά τις προσωπικές τους διαφορές και να συνεργαστούν με μόνο σκοπό το καλό των παιδιών. Μερικές βασικές γραμμές που θα βοηθήσουν είναι να ανακοινώνουν και οι δύο μαζί τον χωρισμό στα παιδιά με ηρεμία και αγάπη χωρίς αλληλοκατηγορίες, να συμφωνήσουν στην επιμέλεια ,στην επικοινωνία στη διατροφή και να τα τηρούν , να μη χρησιμοποιούνται παιδιά ως αγγελιαφόροι ούτε να κατηγορούν ή να μειώνουν τον άλλον γονιό μπροστά τους. Επίσης, να τους εξασφαλίσουν ένα ήρεμο και ασφαλές περιβάλλον και στα δύο πλέον σπίτια. Γενικά, προσπαθούμε να τους δείξουμε ότι παρόλο που χωρίσαμε ως ζευγάρι, παραμένουμε ενωμένοι ως γονείς τόσο ως προς τον τρόπο που τα μεγαλώνουμε όσο και μεταξύ μας, αφήνοντας στην άκρη τις όποιες προσωπικές μας διενέξεις.
2. Τι θα πρέπει να μας ανησυχήσει στις αντιδράσεις των παιδιών μετά από μια τέτοια ανακοίνωση; Ποιες πρέπει να θεωρήσουμε ως αναμενόμενες;
Η ανακοίνωση του διαζυγίου στα παιδιά είναι μια από τις πιο κρίσιμες στιγμές του χωρισμού, καθώς δεν είναι ποτέ απόλυτα προετοιμασμένα. Τα περισσότερα παιδιά εκείνη την ώρα ξεσπούν σε κλάματα, ενώ είναι και γεμάτα απορίες, άλλες πιο συναισθηματικές και άλλες πιο πρακτικές, όπως: «Γιατί χωρίζετε;», «Ποιος φταίει;», «Μήπως έκανα κάτι εγώ;» ,«Πού θα μένει ο μπαμπάς (ή η μαμά) τώρα που θα φύγει από το σπίτι;» , «Πότε θα τον/τη βλέπω;», «Εμένα ποιο θα είναι το σπίτι μου;», «Θα με χωρίσετε κι από τα αδέλφια μου;», «Θα αλλάξω σχολείο;» κ.λπ.
Τα παιδιά μετά από μια τέτοια ανακοίνωση αισθάνονται ανείπωτη στεναχώρια και άγχος, αλλά και ενοχή και φόβο εγκατάλειψης.
Κάποιες από τις ενδείξεις που θα πρέπει να σας θορυβήσουν είναι:
- Διαρκής εκνευρισμός, ανησυχία, επιθετικότητα
- Κλείσιμο στον εαυτό τους, θλίψη, απάθεια, ιδιορρυθμία
- Διαταραχές στον ύπνο, στη διατροφή ή στη συγκέντρωση, που προκαλούν πτώση στη σχολική επίδοση
- Παράπονα για επαναλαμβανόμενες σωματικές ενοχλήσεις, χωρίς να έχει ανιχνευθεί οργανική αιτιολογία, όπως κεφαλαλγίες, πόνους στην κοιλιά
- Επαναλαμβανόμενες κρίσεις άγχους κ.ά.
Αν έπειτα από κάποιο εύλογο διάστημα, τα παιδιά δεν δείχνουν σημάδια προσαρμογής, τότε καλύτερα θα είναι να απευθυνθείτε σε ειδικό ψυχικής υγείας.
3. Έπειτα από πόσο καιρό επανέρχεται η ψυχική και ψυχολογική ισορροπία στα μέλη της οικογένειας;
Εξαρτάται από διάφορες συνιστώσες, όπως την ποιότητα και τη διάρκεια της σχέσης των δύο πρώην συντρόφων, την ηλικία των παιδιών, τις συνθήκες που οδήγησαν στον χωρισμό, το πώς έχει διαμορφωθεί η σχέση τους μετά το διαζύγιο κ.λπ. Ωστόσο, από την κλινική μας εμπειρία εκτιμούμε ότι τα μέλη των οικογενειών που έχουν περάσει από τη δοκιμασία του διαζυγίου ανακάμπτουν μέσα σε ένα διάστημα περίπου 12-24 μηνών, αφού διέλθουν τις διάφορες φάσεις του χωρισμού. Στις περιπτώσεις όμως που το διαζύγιο είναι συγκρουσιακό, δυστυχώς, μπορεί να περάσουν χρόνια για να επέλθει κάποια ισορροπία ή και, σε κάποιες ειδικές περιπτώσεις, να μη γίνει ποτέ, με αξιοσημείωτες επιπτώσεις στον ψυχισμό των παιδιών.
4. Πόσο κακό κάνουν οι γονείς στα παιδιά όταν δεν αποφασίζουν να πάρουν διαζύγιο, μένουν κάτω από την ίδια στέγη και βρίσκονται σε συνεχή σύγκρουση;
Η επίδραση που έχουν οι οικογενειακές συγκρούσεις στα παιδιά μπορεί να είναι καταλυτικές για τον ψυχισμό τους. Είναι κάτι που το συναντάμε στην καθημερινή κλινική μας πρακτική, αλλά έχει τεκμηριωθεί και από πολλές σχετικές μελέτες. Μπορεί να εμφανίσουν έντονο άγχος, ανασφάλεια, θυμό, επιθετικότητα, προβλήματα στη συμπεριφορά, αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη, αντικοινωνική συμπεριφορά, προβλήματα στη σχέση με τους συνομηλίκους τους, πτώση στη σχολική τους επίδοση κ.λπ.
5. Πώς μπορούν οι γονείς να έχουν καλύτερη συνεννόηση μεταξύ τους;
Σίγουρα δεν είναι εύκολο, ειδικά αν δεν χώρισαν φιλικά και υπάρχει πικρία ή θυμός μεταξύ τους. Ωστόσο, είναι βέβαιο ότι αξίζει τουλάχιστον να προσπαθήσουν προτάσσοντας το καλό των παιδιών τους.
Μερικές προτάσεις που σίγουρα θα βοηθήσουν είναι:
Να είναι συνεπείς στις υποχρεώσεις τους, π.χ. στα ωράρια επικοινωνίας, στην εφαρμογή του προγράμματος του παιδιού στα δυο σπίτια, στην καταβολή της διατροφής κ.λπ. Να δεχτούν ότι η ζωή τους εφεξής καθορίζεται σε σημαντικό βαθμό από τις ανάγκες και τα ωράρια των παιδιών. Στα ζητήματα ανατροφής πρέπει πάντα να επιδιώκουν τη χρυσή τομή, τουλάχιστον στα βασικά θέματα, ώστε να μην υπάρχουν αμφισημίες. Να μη βάζουν το παιδί στον ρόλο του αγγελιαφόρου ούτε να του φορτώνουν ευθύνες που δεν του αναλογούν. Να μην καταφεύγουν σε υβριστικούς χαρακτηρισμούς ούτε να κατηγορούν ο ένας τον άλλο ότι δεν ασχολείται σωστά με τα παιδιά ή ότι δεν προσφέρει ένα ασφαλές περιβάλλον. Όλες οι διαφωνίες πρέπει να αντιμετωπίζονται χωρίς την παρουσία των παιδιών.
Να κατανοήσουν ότι, ακόμα και αν έχουν προχωρήσει στην προσωπική τους ζωή, θα χρειάζεται να συνεννοούνται με την ιδιότητα του γονιού κατά τη διάρκεια της ζωής τους για χάρη των παιδιών.
6. Θεωρείτε ότι η συνεπιμέλεια είναι θετική για τα παιδιά;
Γενικά, η συνεπιμέλεια συνιστά θετική προοπτική, γιατί δίνει στο παιδί το αναφαίρετο δικαίωμά του να περνά χρόνο και με τους δυο γονείς του, αλλά και στους γονείς τη δυνατότητα να συνεχίσουν να αναπτύσσουν τον δεσμό τους με τα παιδιά τους με τα λιγότερα δυνατά εμπόδια. Έχει, λοιπόν, μία σειρά από αδιαμφισβήτητα θετικά στοιχεία. Μερικά είναι τα εξής: οι γονείς, και οι δυο παρόντες στη ζωή του παιδιού τους, μοιράζονται όλες τις ευθύνες σχετικά με την ανατροφή των παιδιών, το παιδί δεν χάνει τους μισούς συγγενείς του, δηλαδή εκείνους που συνήθως αποστασιοποιούνται όταν παίρνει την επιμέλεια ο γονιός που δεν είναι συγγενής τους. Έχουν και οι δύο γονείς χρόνο για προσωπική ζωή, γεγονός που τους διασφαλίζει μεγαλύτερη ψυχική ισορροπία και άρα τους κάνει καλύτερους γονείς. Οι οικογενειακές σχέσεις που είχε το ζευγάρι με κοινούς φίλους διαφυλάσσονται σε μεγαλύτερο βαθμό, γεγονός που τους παρέχει κοινωνική και προσωπική ισορροπία κ.ά.
Ωστόσο, υπάρχουν και κάποια αρνητικά που προκαλούν προβληματισμούς και διάφορες επιφυλάξεις σε κάποιες περιπτώσεις.
Η κοινή επιμέλεια συνεπάγεται στενή επαφή των χωρισμένων γονιών, η οποία δεν είναι πάντα εύκολη, ειδικά αν οι γονείς δεν χώρισαν υπό καλές συνθήκες ή έχουν συγκρούσεις. Οι διαφωνίες σε ζητήματα ανατροφής μπορούν να είναι εντονότερες. Συχνά ο κάθε γονιός εφαρμόζει μονομερώς τη βιοθεωρία του «στο δικό του σπίτι», αναγκάζοντας το παιδί να λειτουργεί διαφορετικά στο σπίτι της μητέρας του και αλλιώς στου πατέρα. Μπορεί να προκύψουν επίσης διαφωνίες σε σχέση με το πρόγραμμα διανυκτερεύσεων των μικρών παιδιών τους, κυρίως αν είναι μέχρι 3 χρονών, ειδικά αν ο ένας γονιός δεν είχε δημιουργήσει σταθερό δεσμό με τα παιδιά του πριν από το διαζύγιο. Πάντως, τα παραπάνω αρνητικά μπορούν να ξεπεραστούν ή έστω να τεθούν υπό ικανοποιητικό έλεγχο, εφόσον οι δύο πλευρές αποφασίσουν να συνεργαστούν ως οφείλουν και αναζητήσουν από κοινού βοήθεια σε ειδικό.
Είναι αυτονόητο ότι η συνεπιμέλεια δεν πρέπει ποτέ να αποτελεί επιλογή σε κάποιες περιπτώσεις, όπως όταν ο γονιός είναι κακοποιητικός ή χειριστικός είτε ως προς το παιδί είτε ως προς τον/τη σύντροφό του. Επίσης, όταν είναι ασυνεπής και αμελής ως προς τις υποχρεώσεις του (έχει π.χ. εκθέσει το παιδί σε κίνδυνο, δεν συμμετέχει στα έξοδά του κ.λπ.). Η συνεπιμέλεια επίσης δεν ενδείκνυται όταν ο γονιός αντιμετωπίζει κάποιο σοβαρό πρόβλημα υγείας (σωματικής ή ψυχικής) που μπορεί να επηρεάσει την άσκηση των γονεϊκών του καθηκόντων, βλάπτοντας είτε τον ίδιο είτε το παιδί.
Με λίγα λόγια, σαφώς και εν γένει η συνεπιμέλεια προκρίνεται γενικά ως επιλογή στην περίπτωση διαζυγίου, ωστόσο πρέπει πάντα να συνυπολογίζουμε τις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε οικογένειας και να δρούμε με γνώμονα το καλύτερο δυνατό πρώτα για το παιδί.
7. Πώς θα αποφύγουμε τα ίδια λάθη την επόμενη φορά;
Το διαζύγιο είναι μια οδυνηρή εμπειρία ακόμα και για εκείνους που το έχουν αποφασίσει. Είναι το τέλος όχι μόνο μιας σχέσης αλλά και της κοινής ζωής, των ονείρων και των προσδοκιών. Αυτό προκαλεί ποικίλα έντονα συναισθήματα, θλίψης, απογοήτευσης, θυμού κ.λπ. Πολύ βασικό βήμα είναι να αποδεχτείτε τα συναισθήματά σας χωρίς να αφήνετε να χαθεί χρόνος ελπίζοντας μάταια σε επανασύνδεση ή αποποιούμενοι τις όποιες ευθύνες σας για τον χωρισμό, ακόμα κι αν είναι σαφώς μικρότερες από της άλλης μεριάς. Δουλέψτε με τον εαυτό σας, δείτε ίσως τα λάθη και τις προσδοκίες σας. Οργανώστε τη ζωή σας πλέον μόνοι σας. Αρχίστε να βγαίνετε με τους φίλους σας. Ασχοληθείτε με διάφορες δραστηριότητες που θα σας βοηθήσουν να εκτονωθείτε και ίσως να διευρύνετε τον κύκλο σας. Διατηρείστε την αισιοδοξία σας. Τα καλά είναι μπροστά σας.
Λίγα λόγια για την Αλεξάνδρα Καππάτου:
Η Αλεξάνδρα A. Καππάτου σπούδασε Ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο της Αμιένης στη Γαλλία. Από το 1986 δραστηριοποιείται επαγγελματικά στην Αθήνα ως ψυχολόγος– παιδοψυχολόγος στον ιδιωτικό τομέα. Το 1987 ίδρυσε το Ψυχοδιαγνωστικό και Συμβουλευτικό Κέντρο, με σκοπό την ανάδειξη, πρόληψη και αντιμετώπιση προβλημάτων ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων.
Έχει συνεργαστεί με δεκάδες σχολεία όλων των βαθμίδων σε όλη τη χώρα στον τομέα της πρόληψης τυχόν ψυχολογικών προβλημάτων και αξιολόγησης των μαθητών, καθώς και ως εισηγήτρια σεμιναρίων για γονείς σε θέματα της ειδικότητάς της. Έχει δώσει περίπου 400 διαλέξεις σε επιστημονικούς συλλόγους, φιλανθρωπικά σωματεία και οργανισμούς σε όλη την Ελλάδα. Έχει, επίσης, συμμετάσχει ως εισηγήτρια σε τουλάχιστον 100 επιστημονικές ημερίδες.
Περίπου 2.500 άρθρα της έχουν δημοσιευθεί σε έγκριτες εφημερίδες, περιοδικά και ιστότοπους. Από το 1989 έχει δυναμική παρουσία στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, μέσα από πλούσια αρθρογραφία αλλά και πολυάριθμες τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές παρεμβάσεις, αναδεικνύοντας θέματα ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων και τις σχέσεις γονιών-παιδιών.
Είναι συγγραφέας των βιβλίων: Οι γονείς κάνουν τη διαφορά! (εκδ. Μίνωας 2013), Οι γονείς χωρίζουν (εκδ. Μίνωας 2013), Παίρνω ΔΙΑΖΥΓΙΟ – Τι θα πω στο παιδί μου; (εκδ. Μοντέρνοι καιροί, 2011), Παιδιά στην εφηβεία, γονείς σε κρίση (εκδ. Μίνωας, 2014), Εμπιστευτείτε τους εφήβους, εμπιστευτείτε τη ζωή! (εκδ. Μίνωας, 2019), Εφηβεία (εκδ. Μοντέρνοι καιροί, 2007), Γνωρίστε το παιδί σας (εκδ. Μοντέρνοι καιροί, 1999). Επίσης, έχει επιμεληθεί το βιβλίο της Ένωσης Κλινικής Σεξολογίας της Ισπανίας Το πρώτο μου βιβλίο για το σεξ (εκδ. Μίνωας, 2013) και το βιβλίο της Joanna Cole Μεγαλώνω και ρωτώ για το σεξ (εκδ. Μοντέρνοι καιροί, 1998).
Έχει δημιουργήσει έναν δυναμικό ιστότοπο, όπου οι γονείς μπορούν να βρουν πληροφορίες, έρευνες και θέματα επικαιρότητας που αφορούν παιδιά, εφήβους καθώς και ενήλικες. Η διεύθυνση είναι www.akappatou.gr
