Στις 29 Αυγούστου 1949 ολοκληρώθηκε ο εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα με τη διαφυγή των τελευταίων τμημάτων του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (της προσκείμενης στο ΚΚΕ μετεξέλιξης του ΕΑΜ- ΕΛΑΣ) στην Αλβανία και της νίκης του κυβερνητικού Εθνικού Στρατού.
Είχε προηγηθεί η επιχείρηση Πυρσός στο Βίτσι που ξεκίνησε στις 10 Αυγούστου και έφερε την ονομασία Πυρσός. Ο κύριος όγκος του Δημοκρατικού Στρατού) διέφυγε προς τον Γράμμο, όπου διεξήχθη η τελική φάση της επιχείρησης.
Ως πρώτη πολεμική ενέργεια που θεωρήθηκε ότι σηματοδοτούσε την έναρξη του ελληνικού εμφυλίου θεωρείται η αιφνιδιαστική επίθεση ένοπλης ομάδας 33 κομμουνιστών, με αρχηγό τον Αλέξανδρο Ρόσιο (Υψηλάντη), εναντίον του σταθμού Χωροφυλακής στο Λιτόχωρο Πιερίας, το βράδυ της 30ής προς 31η Μαρτίου του 1946. Κατάληξη της επιδρομής εκείνης ήταν 11 νεκροί (9 χωροφύλακες και 2 εθνοφύλακες).
Στο επόμενο διάστημα οι ένοπλες επιθέσεις εναντίον σταθμών Χωροφυλακής άρχισαν να πληθαίνουν, ενώ στις 18 Ιουνίου ψηφίστηκε από την τότε κυβέρνηση το Γ΄ Ψήφισμα «περί εκτάκτων μέτρων κατά των επιβουλευομένων την δημοσίαν τάξιν και την ακεραιότητα της χώρας».
Την 1η Σεπτεμβρίου πραγματοποιήθηκε το δημοψήφισμα για την επάνοδο του Βασιλιά Γεωργίου Β΄. Υπέρ της παλινόρθωσης της βασιλείας ψήφισε το 68,4% και εναντίον το 31,6%. Προηγουμένως, το ΚΚΕ, απείχε από τις κοινοβουλευτικές εκλογές που πραγματοποιήθηκαν.
Οι συγκρούσεις κλιμακώθηκαν τις επόμενες εβδομάδες και στις 27 Οκτωβρίου σχηματίστηκε ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας
Για τα αίτια της εμφύλια αντιπαράθεσης οι δύο πλευρές (Δεξιά και Κέντρο εναντίον Αριστεράς) αλληλοεπέρριπταν την ευθύνη η μία στην άλλη, όμως το βέβαιο είναι ότι προκάλεσε τεράστια καταστροφή στη χώρα, λίγο μετά τη λήξη του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου που ήδη είχε επιφέρει καταστροφικά αποτελέσματα.
Χαρακτηριστικό είναι ότι το διάστημα 1946-1949, οι νεκροί ξεπερνούν τους 30.000, ενώ οι συνέπειες στην αγροτική παραγωγή, που οδήγησε σε εγκατάλειψη κατά μεγάλο μέρος της υπαίθρου, είναι ολέθριες, όπως και στις υποδομές.
Μεγάλες ήταν οι συνέπειες όμως και εις βάρος της εθνικής ενότητας, καθώς το τραύμα του εμφυλίου προκάλεσε βαθύ χάσμα ανάμεσα στις δύο πλευρές, το οποίο 0εν μέρει επουλώθηκε κατά τη Μεταπολίτευση, με κατάλοιπα της εμφύλιας διαμάχης να εξακολουθούν όμως να υπάρχουν.
