Ο όρος debate στην ελληνική πολιτική και μιντιακή πραγματικότητα, όχι πολλές δεκαετίες πριν, έμοιαζε κάποτε με ένα «μαγικό απωθημένο», καθώς όλοι ή σχεδόν όλοι το επικαλούνταν ως αναγκαίο στοιχείο για να λάβουν την απόφασή τους οι Έλληνες στις εκλογές, χωρίς όμως αυτό να πραγματοποιείται.
Ντιμπέιτ: H προεκλογική τηλεμαχία κορυφής που ξεκίνησε το 1990 στην Ελλάδα
Κάπως έτσι πολλοί έβλεπαν με… ζήλια τα debate – υπερπαραγωγές στο εξωτερικό και ειδικά στις ΗΠΑ, όπου εθεωρείτο καθοριστικό στοιχείο για την ετυμηγορία των πολιτών ενώπιον της κάλπης. Στην Ελλάδα όμως πολλοί έβλεπαν το ενδεχόμενο της τηλεμαχίας σαν μία «αμερικανιά» με ό,τι αυτό συνεπαγόταν στη σε σημαντικό βαθμό αντιαμερικανική κοινή γνώμη στη χώρα μας. Από την άλλη πλευρά οι οπαδοί της… «Δύσης» το είχαν θεοποιήσει, πιστεύοντας ότι θα έλυνε ως διά μαγεία τα προβλήματα ενημέρωσης των πολιτών.
‘Επρεπε όμως να φτάσουμε στις 12 Μαρτίου 1990, για να γίνει το πρώτο debate στην Ελλάδα, ενόψει της τρίτης κατά σειρά εκλογικής αναμέτρησης (μετά τις βραχύβιες κυβερνήσεις συνεργασίας Τζαννετάκη (ΝΔ – Συνασπισμός) και Ζολώτα (ΝΔ – ΠΑΣΟΚ – Συνασπισμός), με σύστημα και τότε απλής αναλογικής.
Μόνο που αυτή η πρώτη «δειλή» πρεμιέρα, για θέματα αποκλειστικά εξωτερικής πολιτικής, δεν έγινε σε τηλεοπτικό σταθμό αλλά στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, μετά από πρωτοβουλία του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του ίδιου ΑΕΙ. Συντονιστής ο διευθυντής του Ινστιτούτου Δημήτριος Κώνστας και ο γνωστός δημοσιογράφος Γιάννης Καψής, ο οποίος παρότι είχε συγκεκριμένη πολιτική τοποθέτηση (ως μέλος άλλωστε και των κυβερνήσεων Ανδρέα Παπανδρέου), δεν έτυχε αμφισβήτησης στον ρόλο του. Επίσης, αν και το debate δεν έγινε σε τηλεοπτικό studio υπήρξε απευθείας τηλεοπτική κάλυψη της συζήτησης από την ΕΡΤ και από τα νεοσύστατα τηλεοπτικά κανάλια MEGA και ΑΝΤ1.
Η μεγάλη όμως διαφορά με τη σημερινή μορφή των debate είναι ότι έγινε ενώπιον… κοινού. Υψηλού βέβαια κατά κανόνα επιπέδου, καθώς επρόκειτο για καθηγητές του Πανεπιστημίου και τους στενούς συνεργάτες των συμμετεχόντων πολιτικών.
Στο «κοινό» αυτό είχε καταφέρει να παρεισφρήσει και ο υπογράφων, με πρόσκληση, ως πρωτοετής φοιτητής Πολιτικών Επιστημών και Διεθνών Σπουδών, χάρη στην ενασχόλησή του με τον φοιτητικό συνδικαλισμό... Και αν κάτι θυμάμαι είναι το δέος με το οποίο έβλεπα σε απόσταση λίγων σειρών, τρία «τέρατα» της ελληνικής πολιτικής ζωής Κωνσταντίνο Μητσοτάκη - Ανδρέα Παπανδρέου - Χαρίλαο Φλωράκη (που κάποιοι τα ήδη τους αποκαλούσαν «δεινόσαυρους») να διαφωνούν ενίοτε μαχητικά αλλά πολιτισμένα. Ίσως όμως ακόμη τότε να μην συνειδητοποιούσα ότι επρόκειτο για μια ιστορική στιγμή του πολιτικού συστήματος, που βοήθησε στην ωρίμανσή του. Στην Ελλάδα των «γαλάζιων», «πράσινων» και «κόκκινων» καφενείων, του διχασμού στην κοινωνία και των ατελείωτων καβγάδων, αυτό δεν ήταν αυτονόητο.
33 χρόνια μετά, η «μαγεία» του… «πρώτη φορά debate» ίσως να έχει χαθεί και να επικρατεί η ψύχραιμη αποτίμηση ότι μια τηλεμαχία είναι δύσκολο να αποβεί καθοριστική για το εκλογικό αποτέλεσμα. Η εποχή που ο Νίξον έχανε τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ (το 1960) εξαιτίας του debate απλώς δεν υπάρχει πια. Το κέρδος ή η ζημιά καταγράφεται πλέον κυρίως στα social media, άμεσα μάλιστα όσον αφορά την απήχηση, με το viral και το τρολάρισμα να ισοδυναμούν αντίστοιχα με θετική και αρνητική απάντηση στις δημοσκοπήσεις που είθισται να διεξάγονται αμέσως μετά από ένα debate.
Το συμπέρασμα αυτό όμως δεν προσφέρεται και για την εξαγωγή γενικών συμπερασμάτων κατά της χρησιμότητας ενός debate, λόγω των «αποστειρωμένων» κανόνων του στην Ελλάδα και του ενυπάρχοντος φορμαλισμού. Καλώς ή κακώς, η Δημοκρατία, όπως και η κοινωνία, χρειάζεται όχι μόνο την καθημερινή διαχείριση και τη «ρουτίνα» αλλά και την τελετουργία της. Ακόμη και σαν… έθιμο πριν τις εκλογές να το αντιμετωπίσουμε πλέον, το σίγουρο είναι ότι δεν βλάπτει. Αν μάλιστα βγει και κάποιο συμπέρασμα, ακόμη καλύτερα. Καλό μας debate λοιπόν!
