Για όλους εμάς που λατρεύουμε το αστικό τοπίο, τα βιβλία του Νίκου Βατόπουλου είναι κάτι σαν... Βίβλος! Με αφορμή την τελευταία του κυκλοφορία Από το Μουσείο στην Κυψέλη (Εκδόσεις Μεταίχμιο), φιλοξενείται στο StarLight μιλώντας για τη δική του, τη δική μας Αθήνα που όλοι αγαπάμε!
Πριν χαθείτε στις σελίδες του βιβλίου του, κάτι που ειλικρινά αξίζει να κάνετε, διαβάστε όσα είπε ο δημοσιογράφος, συγγραφέας και φωτογράφος.
Ποια ιδιότητά σας αγαπάτε περισσότερο, αυτή του δημοσιογράφου, του συγγραφέα ή μήπως του φωτογράφου;
Η δημοσιογραφία με οδήγησε στη συγγραφή και στη φωτογραφία με ένα τρόπο πιο συνειδητό και συστηματικό. Οπότε στη δημοσιογραφία της παλιάς σχολής, την οποία περισσότερο υπηρετώ, θεωρώ πως οφείλω τα περισσότερα. Αγαπώ αυτήν την περισσότερο αγνή εκδοχή της δημοσιογραφίας στην οποία γαλουχήθηκα και η οποία πάσχιζε για τη γλώσσα, για το ύφος και για τον σεβασμό απέναντι στον αναγνώστη.
Από το Μουσείο στην Κυψέλη, πώς προέκυψε η ιδέα για το μοναδικό αυτό βιβλίο-λεύκωμα για την Κυψέλη;
Με την Κυψέλη και την Πατησίων με συνδέουν μνήμες της παιδικής και εφηβικής ηλικίας. Παρότι δε μένω πια εκεί, επιστρέφω συστηματικά και περπατάω και φωτογραφίζω. Παρακολουθώ και καταγράφω τις αλλαγές, τα κτίρια, την ανθρωπογεωγραφία. Ηταν μια σχεδόν αυτόματη επιλογή να αρχίσω αυτή τη νέα εκδοτική σειρά Διαδρομές στην Αθήνα από τον άξονα της Πατησίων και να οργανώσω το βλέμμα μου πάνω σε αυτό που προσωπικά θεωρώ την πιο πλούσια περιοχή της Αθήνας από πλευράς αρχιτεκτονικής ποικιλίας. Δεδομένου, δε, ότι η Κυψέλη έχει αρχίσει και ανεβαίνει και προσελκύει νέους κατοίκους, θεωρώ πως υπάρχει ευρύτερη ανάγκη για μια εκ νέου γνωριμία με το ιστορικό βάθος και το κοινωνικό αποτύπωμα αυτής της συνοικίας.
Γιατί είναι τόσο γοητευτική η αστική ιστορία της Αθήνας; Τι πιστεύετε;
Έχουμε υποτιμήσει τον αστικό πολιτισμό μας. Όχι μόνο δεν περιλαμβάνεται στη διεθνή ταυτότητα της Αθήνας, αλλά εμείς οι ίδιοι συχνά τον αγνοούμε ή τον υποτιμούμε. Όμως, η αστική ιστορία της Αθήνας, από τα χρόνια του Οθωνα ως σήμερα, τρέχει παράλληλα με τη συγκρότηση του ελληνικού κράτους και συνδέεται με τα ευρωπαϊκά ρεύματα των ιδεών. Όπως και να το δει κανείς, είτε με στενά εθνικά πλαίσια είτε με διεθνή οπτική, η δημιουργία της νέας Αθήνας μετά το 1834, είναι ένα συναρπαστικό κεφάλαιο που μας οδηγεί να κατανοήσουμε την αρχιτεκτονική που μας περιβάλλει, την πορεία της κοινωνίας μας, τις επιρροές και τις μεταβολές, και πάνω από όλα τον ισχυρό και βαθύ ψυχικό σύνδεσμο που ανέπτυξαν οι Έλληνες διαχρονικά με την ελληνική πρωτεύουσα. Η αστική ιστορία της Αθήνας είμαστε εμείς οι ίδιοι και οι πρόγονοί μας.
Αν έπρεπε να επιλέξετε μόνο μία φωτογραφία από το βιβλίο σας, ποια θα ήταν αυτή και για ποιο λόγο;
Θα επέλεγα μια φωτογραφία από τη Φωκίωνος Νέγρη, που ανοίγει στις σελίδες 108 και 109 του βιβλίου. Δείχνει μια γαλήνια και ειδυλλιακή εικόνα αστικής ζωής, με ψηλά θαλερά δένδρα και κόσμο που απολαμβάνει αυτήν την ηρεμία. Καθώς πλέον στις πόλεις διεθνώς ένα από τα ζητούμενα είναι η ένταξη της φύσης στον αστικό ιστό, θεωρώ ότι αυτή η φωτογραφία συμβολίζει όχι κάτι ονειρικό αλλά κάτι που οφείλουμε να επιδιώξουμε.
Έχω την εντύπωση ότι η Πατησίων χωρίζεται σε δύο μέρη, από την Αγίου Μελετίου και μετά κι από την Αγίου Μελετίου και πριν. Σαν να είναι το «καλό» κομμάτι και το «άσχημο»… το έχετε σκεφτεί; Σας βρίσκει σύμφωνο;
Πράγματι, υπάρχει αυτή η εντύπωση. Υπογραμμίζεται από τη στένωση της Πατησίων μετά την Αγίου Μελετίου. Δε θα χαρακτήριζα βέβαια άσχημο αυτό το κομμάτι, καθώς περιλαμβάνει την Πλατεία Αμερικής κι άλλα αστικά κομμάτια της Πατησίων που κάποτε ήταν αμιγώς μεσοαστικά με περιζήτητα διαμερίσματα και ωραία κατάλοιπα προπολεμικών κατοικιών. Θα έλεγα όμως ότι το πιο ελκυστικό κομμάτι της Πατησίων ήταν -στα χρόνια της ακμής- το τμήμα ανάμεσα στο Μουσείο και την Πλατεία Αμερικής.
Μιλώντας για… ασχήμιες της Αθήνας, αλήθεια αυτές -που δυστυχώς υπάρχουν- πώς τις αντιμετωπίζετε;
Τις αποδέχομαι ως κομμάτι μιας πραγματικότητας. Οι άσχημες όψεις της Αθήνας είναι εκεί για να μας υποδεικνύουν τι πρέπει να βελτιώσουμε. Είναι εκεί για να μας βοηθούν να καταλαβαίνουμε ότι οι πόλεις έχουν διακυμάνσεις ακμής και παρακμής και ότι τίποτε δεν είναι δεδομένο. Όλα απαιτούν προσπάθεια, πόρους, σκέψη. Η Αθήνα αντανακλά και πολλές ελλείψεις σε όλους αυτούς τους τομείς.
Υπάρχει κάποιο «μυστικό» της Κυψέλης που πολλοί δε γνωρίζουμε; Αν ναι, μοιραστείτε το μαζί μας.
Θα έλεγα ότι πολλοί νεώτεροι δεν έχουν καθαρά στο μυαλό τους το γεγονός ότι η Φωκίωνος Νέγρη δημιουργήθηκε από την κάλυψη του ρέματος Λεβίδη το 1937. Υπήρχε ήδη ολόγυρα σημαντική δόμηση, και είχαν ήδη χτιστεί στην Κυψέλη, μικρές πολυκατοικίες της δεκαετίας του '20, δίπλα σε μονώροφα και διώροφα και χέρσα οικόπεδα. Ηταν μια εξαιρετική, για τα μέτρα της εποχής, αναβάθμιση του δημοσίου χώρου.
Για καφέ στη Φωκίωνος Νέγρη ή στην πλατεία Αγίου Γεωργίου; Ποιο σημείο είναι πιο ενδιαφέρον οικιστικά;
Η Φωκίωνος είναι μια κάθετη τομή στον αστικό ιστό και η πλατεία Αγίου Γεωργίου μία κυκλική διαμόρφωση, σαν αστερίας, που εγγράφεται ως κόμβος πέντε ακτίνων. Η πρώτη είναι βουλεβάρτο με διασπορά της κίνησης των πεζών, η δεύτερη είναι πυκνωτής. Και τα δύο είναι πολεοδομικά ορόσημα με κοινωνική ταυτότητα. Η Φωκίωνος Νέγρη έχει μεγαλύτερο βάρος ως αποτύπωμα στην ιστορία του 20ού αιώνα.
Πέρα από την αγαπημένη μας Κυψέλη, ποιες άλλες συνοικίες θα συστήνατε να εξερευνήσουμε;
Όλες! Τις ανακαλύπτω ακόμη. Μία συνοικία που έχει ιδιαίτερη χάρη και είναι συγκροτημένη από τη δεκαετία του '20 είναι η γειτονιά γύρω από τον Λόφο Σκουζέ, κοντά στα Σεπόλια. Εκεί, διασώζεται ακόμη σε πολλά σημεία η κλίμακα της παλιάς γειτονιάς και ορισμένα σπίτια του Μεσοπολέμου έχουν ιδιαίτερη γοητεία. Θα πρόσθετα επίσης την Κυπριάδου, στα Άνω Πατήσια, και του Φιλοπάππου.
Είμαστε κι εμείς που αγαπάμε το Κέντρο, αλλά μένουμε στα προάστια. Για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό;
Η έξοδος των Αθηναίων προς τα προάστια είναι μια παλιά ιστορία. Άρχισε στη δεκαετία του '70 και συνεχίστηκε με αυξανόμενη ένταση στις δεκαετίες του '80 και του '90. Ο αρχικός λόγος ήταν η υποβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος με την πυκνή δόμηση και την ατμοσφαιρική ρύπανση καθώς και η δυσχέρεια στην κυκλοφορία των οχημάτων στις κεντρικές οδούς. Η κίνηση είχε γίνει πρόβλημα. Παράλληλα είχε αρχίσει στα χρόνια του '70 η ανάδυση της νέου τύπου προαστιακής πολυκατοικίας, με κήπο, τζάκι, γκαράζ, αποθήκη κλπ., με ενιαίους χώρους υποδοχής και πρόσβαση σε καλά σχολεία. Αλλαξε η εσωτερική γεωγραφία στα τέλη του 20ού αιώνα. Αυτή η αλλαγή αποτέλεσε την αρχή για την Αθήνα που ζούμε σήμερα με πολλά θέματα προς επίλυση.
Έχουν το ίδιο ενδιαφέρον άλλες πόλεις εκτός της Αθήνας; Να υποθέσω ότι κι η Θεσσαλονίκη έχει εξίσου πολλά να πει…
Ολα τα αστικά κέντρα στην Ελλάδα με συγκινούν. Έχω περιγράψει μερικά σε ένα προηγούμενο βιβλίο μου (Οπου και να ταξιδέψω, εκδ. Μεταίχμιο), όπου έχω προσωπικές αναγνώσεις 24 πόλεων. Η Θεσσαλονίκη είναι ασφαλώς μια πολλαπλώς ενδιαφέρουσα και συναρπαστική πόλη, που χρειάζεται πολλή μελέτη. Ευτυχώς έχει μελετηθεί επαρκώς αλλά πάντα φυσικά υπάρχουν νέες οπτικές και νέα πράγματα να δει κανείς και να σκεφτεί πάνω στο μέλλον της πόλης.
Μετά την Κυψέλη ποια αθηναϊκή διαδρομή θα έχει την τιμητική της;
Ο επόμενος τίτλος της σειράς Διαδρομές στην Αθήνα θα είναι το κέντρο της πόλης, μια διαδρομή από το Σύνταγμα ως την Ομόνοια κατά μήκος της Πανεπιστημίου και της Σταδίου. Είναι κάτι που όλοι ίσως γνωρίζουμε αλλά πιστεύω μια λεπτομερής καταγραφή αυτής της διαδρομής θα μας κάνει να δούμε την Αθήνα διαφορετικά.
Ως γνώστης, ποια συμβουλή ή συμβουλές, θα δίνατε για να κάνουμε την Αθήνα, αλλά κι όλες τις πόλεις, καλύτερες;
Λιγότερα αυτοκίνητα, καλύτερες δημόσιες συγκοινωνίες, τήρηση του ΚΟΚ, καθαρισμός από γκράφιτι, φύτευση χιλιάδων δένδρων και «ξεσφράγισμα» όσων σκληρών επιφανειών μπορούμε (τσιμέντο, άσφαλτος) ώστε να αναπνεύσει το χώμα και να επωφελείται ο υδροφόρος ορίζοντας.
Οι ευχές σας για τη νέα χρονιά που έρχεται, ποιες είναι;
Να αγαπήσουμε την πόλη μέσα από τη γνώση. Να αποκτήσουμε βιωματική σχέση, να γίνουμε περισσότερο συνειδητοί πολίτες, να θυμόμαστε τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματά μας και να αναδεικνύουμε και εδώ όσα μας προκαλούν θαυμασμό σε άλλες χώρες.
Διαβάστε όλα τα lifestyle νεα, για Celebrities και Media.