Ο Γιάννης Πέτσας είναι ένας ζωγράφος, που μπορεί να μη βλέπει, αλλά αισθάνεται, άρα και δημιουργεί.
-Δε σκέφτηκες ποτέ να κάνεις κάτι άλλο;
-Ασχολήθηκα με το γράψιμο αλλά ούτε εκεί είδα φως, μου απαντά με το χαρακτηριστικό φλεγματικό του χιούμορ για την απόφασή του να δημοσιεύσει 5 μυθιστορήματα.
-Με κάτι άλλο; Ποτέ;
-Δεν τυφλώθηκα μονομιάς, πήρε χρόνια. Αν μου είχε συμβεί ένα ατύχημα ας πούμε ίσως να μιλάγαμε για άλλα πράγματα τώρα. Αλλά έτσι που έγινε δεν προλάβαινα να το σκεφτώ.
Περνά τις μέρες του στο διαμέρισμά του στο Μάτι ανάμεσα στον υπολογιστή και το εργαστήριό του.
-Εκτός ζωγραφικής, τι άλλο κάνεις, βγαίνεις;
-Δεν θα το ’έλεγα.
-Ούτε για περπάτημα;
-Όλο κάτι κάνω στον υπολογιστή, διαβάζω κυρίως.
-Στη θάλασσα πας;
-Μου φέρνει τρόμο.
-Τι κάνεις στη διάρκεια μιας μέρας;
-Ή φτιάχνω κάτι ή σκαλίζω κάτι άλλο στο εργαστήριο μπας κι εξοικονομήσω χώρο.
Ο Γιάννης, μη γνωρίζοντας πως θα έχανε την όρασή του από μία εκφυλιστική πάθηση στα μάτια (εκφύλιση ωχράς κηλίδας), σπούδασε στην ΑΣΚΤ ζωγραφική με δάσκαλους τον Γιάννη Μόραλη και τον Δημήτρη Μυταρά, και σκηνογραφία με τον Βασίλη Βασιλειάδη.
Ως εικαστικός κινήθηκε στο πλαίσιο της ανεικονικής ζωγραφικής, ενώ αργότερα, αναζητώντας νέους δρόμους και διαφορετικά εκφραστικά μέσα, στράφηκε στον χώρο με τρισδιάστατες, χάρτινες κατασκευές, σ' ένα είδος υπερβατικού ρεαλισμού.
Σήμερα εκτελεί χειρονομιακά έργα, αποδίδοντας κυρίως υφές χρησιμοποιώντας χαρτιά και οικοδομικά υλικά, διαμορφώνοντας περιβάλλοντα με έντονο «γλυπτικό» χαρακτήρα.
-Τι είναι αυτά που κάνεις; Πώς θα τα χαρακτήριζες;
-Μ’ αρέσει να τα λέω BRAILLE PUZZLES. Δεν ξέρω αν ο όρος είναι αδόκιμος ή ανεπαρκώς περιγραφικός αλλά κάνω αυτό ακριβώς, συνθέτω φόρμες με την αφή.
-Τι είναι τα BRAILLE PUZZLES; Και γιατί τα λες BLUES;
-Γιατί είναι ακριβώς αυτά τα τρία πράγματα.
-Εξήγησέ μου αν θες.
-BRAILLE είναι η γραφή των τυφλών, κάτι που αναγνωρίζεται απ’ την αφή.
-Ξέρεις BRAILLE;
-Όχι, δεν μου χρειάστηκε.
-Τότε;
-Αγγίζω αντί να βλέπω. Κάνω συνδυασμούς από υφές και συναρμολογώ κάποια ετερόκλητα πράγματα, εξού και το PUZZLES.
-Απομένει το BLUES.
-Είναι όλα ίδια κατά κάποιο τρόπο. Και δε με λες και χαρούμενο άνθρωπο.
Ο Γιάννης χρησιμοποιεί μια μικρή συσκευή που, όταν την ακουμπήσει σε κάποιο αντικείμενο και πατήσει το κουμπί, του λέει τι χρώμα είναι.
-Κι η αίσθηση του χρώματος;
-Κατ’ αρχάς έχω κατά νου κάποια προεπιλογή.
-Μαύρα, άσπρα, καφέ… αυτά προτιμάς;
-Θα ήθελα να είχα πλουσιότερη γκάμα αλλά μετά από καιρό καταλήγεις να μην σ’ απασχολεί, ούτε τι θα χρησιμοποιήσεις, ούτε πώς θα σου βγει.
-Εσύ πώς ελέγχεις τη σύνθεση;
-Γεωμετρικά υποθέτω. Και συναισθηματικά.
-Νομίζεις πως ο κόσμος ανταποκρίνεται;
-Σε γενικές γραμμές ναι. Άλλοι κλαίνε και άλλοι μένουν αδιάφοροι, είναι θέμα υποδομής θεωρώ, συναισθηματικών νευρώνων. Μπορεί να επηρεάζει και το πώς ξυπνάει κανείς.
-Πες μου για τα υλικά, ποια υλικά προτιμάς;
-Κάποτε, πριν τον «χαρτοπόλεμο», δούλεψα με το σίδερο και τις λαμαρίνες.
-Τις σκουριασμένες λαμαρίνες.
-Ναι αλλά κάποτε τέλειωσαν όλα αυτά, μου ήταν σχεδόν αδύνατον να βρω κάποιο κομμάτι.
-Έτσι άρχισαν τα χάρτινα;
-Όχι. Νομίζω πως τα χάρτινα άρχισαν με τα αντικείμενα και τον στρατό, τα ομοιώματα δηλαδή.
Ο χάρτινος στρατός είναι και ΜΑΤ, είναι κι αναρχικοί. Είναι και φασίστες και κομμουνιστές, και Ολυμπιακοί και Παναθηναϊκοί, Παλαιστίνιοι κι Ισραηλίτες. Είναι ομάδες, ξένες μεταξύ τους κι αντίθετες και που παρά ταύτα, είμαστε Εμείς, που αγόμαστε και φερόμαστε ανάλογα με το ποιος διοικεί και ποιανού τα συμφέροντα θίγονται, απλώς κούκλες. Μάζες που τηλε-κατευθύνονται, έμβια ντρόουνς, δίχως πραγματική βούληση.
-Κι ερχόμαστε στο παρόν. Ή το χθες.
-Μετακόμισα. Και μαζεύτηκαν ένα σωρό κούτες, έτσι μάλλον έγινε, είπα να δοκιμάσω κάτι μ’ αυτές πριν τις πετάξω. Και βγήκε αυτό.
Λίγο καιρό πριν έχασε τη σύντροφό του, την εικαστικό Βιργινία Ρωμάνου, με την οποία συζούσαν και δημιουργούσαν μαζί μια ολόκληρη ζωή.
Μετακόμισε, ζει μόνος πια κι ετοιμάζει την επόμενη έκθεσή του.
- Πριν από ενάμιση χρόνο περίπου, είχα μια τεράστια απώλεια που άλλαξε δραματικά τη ζωή μου. Ύστερα ήρθα να μείνω εδώ. Το παρόν δεν είναι… στο σύνολό του θέλω να πω, υστεροφημία ή καλύτερα δεν είναι μόνο αυτό, είναι τρόπος να συνεχίσω να ζω. Αν δεν είχα αυτό το κίνητρο, δε θα είχα θεωρώ λόγους να συνεχίζω, θα πέθαινα μέσα σ’ αυτή τη ρουτίνα.
-Aυτή η έκθεση είναι ένα αφιέρωμα, σ’ ένα πρόσωπο, έτσι απλά. Ζωγραφίζω επειδή ξέρω ότι θα το ήθελε και γιατί έτσι μόνο ξέρω να ζω, αυτό είναι όλο.
-Δεν υπάρχει δηλαδή κάποιο «απόκρυφο» μήνυμα;
-Δεν υπάρχουν «απόκρυφα» νοήματα, πουθενά πια, όλα έχουν αποκαλυφθεί.
-Δεν παύει ωστόσο αυτό που παρουσιάζεις να δίνει μια σκληρή αίσθηση για τον κόσμο, συμφωνείς;
-Αν εννοείς πως δεν είναι ένα ειδυλλιακό περιβάλλον, ναι.
-Είναι μια διαμαρτυρία ή μια κατάθεση; Πέρα από εικαστικούς όρους θέλω να πω.
-Υπάρχει το ενδεχόμενο να εναποθέτω τη θλίψη μου σ’ αυτούς τους πίνακες, όπως κάποιος άλλος αφήνει τις αποσκευές του σ’ ένα αεροδρόμιο, να ξορκίζω το παρελθόν μου κατά κάποιο τρόπο.
-Θλίψη για ποιο πράγμα;
-Ο άνθρωπος είναι περίεργο κατασκεύασμα, δεν ξέρω… πολλές φορές νιώθω πολύ θυμωμένος με κάτι… με διάφορα πράγματα. Κι αυτό με καταθλίβει.
-Ποιο λες ότι είναι το βαθύτερο νόημα των έργων σου;
-Μπορεί να είναι κάτι σαν ύμνος… στη ζωή ίσως. Κάτι σαν σηματοδότης που δείχνει το εφήμερο. Και τον θάνατο, την ανυπαρξία.
-Εσένα, ποια ανάγκη νομίζεις ότι καλύπτουν;
-Της ύπαρξης, της υπόστασης. Είναι σαν να επικοινωνείς με το άγνωστο, σαν σήμα στο σύμπαν, πέρα απ’ τον πίνακα, πέρα απ’ την αίθουσα, τους άλλους και τον πραγματικό χρόνο, σαν κραυγή αγωνίας.
-Τι σχέση είχες με την παραστατική ζωγραφική;
-Δεν με εξέφραζε. Και με περιόριζε.
-Δεν την υποτιμάς ωστόσο.
-Όχι βέβαια. Τώρα όμως θα ήμουν άνεργος αν έκανα παραστατική… με την έννοια που δίνουμε συνήθως στον όρο.
-Τι θέλεις να πεις;
-Πως είναι περισσότερο παραστατικά αυτά που κάνω παρά αφηρημένα, απλώς παριστάνουν κάτι διαφορετικό.
-Διατηρείς ακόμα στο μυαλό σου κάποιες εικόνες;
-Πάρα πολύ λίγες, συγκεχυμένες.
-Αν δεν μπορείς να θυμηθείς έστω κάτι… δεν σ’ ενοχλεί;
-Συνηθίζεις όλα τα πράγματα.
-Πιστεύεις πως θα ζωγράφιζες διαφορετικά αν τα πράγματα είχαν έρθει αλλιώς;
-Ίσως επιχειρούσα διαφορετικά πράγματα, αλλά το σκεπτικό θα ήταν το ίδιο.
-Εννοείς πως θα είχες επιμείνει στις ύλες;
-Οι ύλες… οι υφές… με συγκινούσαν έτσι κι αλλιώς.
-Η δυσκολία, ήταν θεωρείς ένα κίνητρο;
-Θα ήμουν ανόητος να πω πως με βόλεψε. Απ’ την άλλη με ανάγκασε να βρω άλλες λύσεις που μ’ οδήγησαν με τη σειρά τους αλλού, σε τρόπους και εικόνες που δεν είχα σκεφτεί, που ίσως τις αγνοούσα αν έβλεπα, να μην είχα σταθεί.
-Θεωρείς δηλαδή κατά κάποιο τρόπο ότι η τύφλωση δεν υπήρξε τελείως αρνητική; Ή ότι σε βοήθησε κάπου;
-Με βοήθησε… αν μπορώ να το πω, αναγκαστικά στο να μην έχω αντιπερισπασμούς, να συγκεντρωθώ σ’ αυτό που έκανα εγώ.
-Σε βοήθησε γενικότερα πιστεύεις; Σαν άνθρωπο;
-Θα προτιμούσα να βλέπω και να ήμουν παλιάνθρωπος, αλλά ναι, νομίζω πως έβαλε το χεράκι της· στο πώς σκέφτομαι.
