Ο Άγιος Βαλεντίνος ή ο Άγιος Υάκινθος είναι ο προστάτης των ερωτευμένων;

14η Φεβρουαρίου: η μέρα που τιμάται η μνήμη του Ρωμαιοκαθολικού Αγίου Βαλεντίνου της Ρώμης έχει καθιερωθεί παγκοσμίως ως η μέρα που γιορτάζουν οι ερωτευμένοι. Από τον Μεσαίωνα, ο Άγιος Βαλεντίνος συνδέεται με μια παράδοση γαλήνιας αγάπης. Στην ορθόδοξη πίστη, ως προστάτης των ερωτευμένων θεωρείται ο Άγιος Υάκινθος, του οποίου η μνήμη γιορτάζεται στις 3 Ιουλίου. 

Ο Άγιος Βαλεντίνος ή ο Άγιος Υάκινθος προστάτης των ερωτευμένων;

Η ταύτιση του εορτασμού της μνήμης του Αγίου Βαλεντίνου με την Ημέρα των Ερωτευμένων ξεκίνησε από την Αγγλία του ύστερου Μεσαίωνα, έχοντας παγανιστικές και χριστιανικές αναφορές.

Στα χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, από τις 13 έως τις 15 Φεβρουαρίου γιόρταζαν τα Λουπερκάλια προς τιμή του θεού Φαύνου (του Πάνα των Ελλήνων). Οι Ρωμαίοι θυσίαζαν κατσίκια και σκυλιά, ενώ νεαρά αγόρια χτυπούσαν με λωρίδες από δέρμα κατσίκας τις νεαρές κοπέλες για να τους μεταδώσουν τη γονιμότητα. Μία ανάλογη γιορτή υπήρχε και στην Αρχαία Αθήνα τον μήνα Γαμηλιώνα (αντιστοιχούσε στο δεύτερο δεκαπενθήμερο του Ιανουαρίου και το πρώτο του Φεβρουαρίου), τα Θεογάμια, προς τιμή του Δία και της Ήρας.

Η γιορτή καταργήθηκε από την Εκκλησία τον 5ο αιώνα μ.Χ., ως ειδωλολατρική. Στη θέση της στις 14 Φεβρουαρίου μπήκε ο εορτασμός της μνήμης του Αγίου Βαλεντίνου, μάρτυρα της χριστιανικής πίστης από τη Ρώμη, με απόφαση του Πάπα Γελάσιου.

Οι θεωρίες για τον Άγιο Βαλεντίνο

Ο Άγιος Βαλεντίνος ήταν ιερέας στη Ρώμη τομ 3ο αιώνα και βοηθούσε τους Χριστιανούς που ήταν θύματα διώξεων στην περιοχή. Λέγεται ότι δεχόταν να παντρέψει νεαρούς στην ηλικία ερωτευμένους, πως σε πείσμα των αυτοκρατορικών διαταγών, γλιτώνοντας με αυτό τον τρόπο τους άρρενες από τη στρατιωτική θητεία. 

Ένας άλλος θρύλος λέει ότι όσο καιρό ο Βαλεντίνος ήταν μέσα στη φυλακή, αρνούμενος να αποκηρύξει την πίστη του, ερωτεύτηκε την τυφλή κόρη του δεσμοφύλακά του, στην οποία μάλιστα έστειλε κι ένα γράμμα με την υπογραφή: Με αγάπη από τον Βαλεντίνο σου.

Ο Άγιος Βαλεντίνος μαρτύρησε και θάφτηκε σε χριστιανικό κοιμητήριο στην Βία Φλαμινία κοντά στο Πόντε Μίλβιο της βόρειας Ρώμης στις 14 Φεβρουαρίου, η οποία εορτάζεται ως Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου από το 496. Τα λείψανα του κρατήθηκαν στην Εκκλησία και τις Κατακόμβες του Αγίου Βαλεντίνου, η οποία παρέμεινε σημαντικός χώρος προσκυνήματος κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, μέχρι τη μεταφορά των λειψάνων του στην εκκλησία Σάντα Πρασσέντε στο ποντιφικάτο του Νικολάου Δ.

Το λουλουδοσκέπαστο κρανίο του Αγίου Βαλεντίνου εκτίθεται στη βασιλική της Σάντα Μαρία ιν Κοσμεντίν της Ρώμης, ενώ άλλα λείψανα μεταφέρθηκαν στην Καρμελιτική Εκκλησία της οδού Ουάιτφραϊαρ στο Δουβλίνο της Ιρλανδίας, όπου παραμένουν μέχρι σήμερα. Αυτός ο χώρος αποτελεί δημοφιλή χώρο προσκυνήματος, ιδιαίτερα στις 14 Φεβρουαρίου, για αυτούς που ψάχνουν για αγάπη.

Πάντως, το νόημα που έχει σήμερα η γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου την απέκτησε στα χρόνια του ύστερου Μεσαίωνα, γύρω στον 14ο αιώνα. Την πρώτη γραπτή αναφορά την έχουμε το 1382 στο ποίημα «Το Κοινοβούλιο των Πτηνών» του πατέρα της αγγλικής λογοτεχνίας Τζέφρι Τσόσερ. Το ποίημα των 699 στίχων είναι εμπνευσμένο από την παράδοση, κατά την οποία κάθε χρόνο την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου τα πουλιά συγκεντρώνονται μπροστά στη θεά της φύσης για να διαλέξουν ερωτικούς συντρόφους.

Τα πρώτα χειρόγραφα σημειώματα ερωτευμένων με ευχές

Το 1840 ήταν κοινός τόπος η ανταλλαγή, μεταξύ των ερωτευμένων, μικρών χειρόγραφων σημειωμάτων με ευχές (valentines). 

Το ίδιο χρονικό διάστημα η γιορτή διαδόθηκε και στην Αμερική, όπου η ανταλλαγή ευχετήριων καρτών βοηθήθηκε από τη βιομηχανοποίηση και τα φθηνά ταχυδρομικά τέλη. 

Με την πάροδο του χρόνου το επιχειρηματικό δαιμόνιο και η πολιτιστική επιβολή των αγγλοσαξόνων έδωσαν στη γιορτή τον οικουμενικό χαρακτήρα που γνωρίζουμε σήμερα.

Ο Άγιος Υάκινθος: Προστάτης των ερωτευμένων στην ορθοδοξία 

Ο Άγιος Βαλεντίνος δε μνημονεύεται πουθενά στο ορθόδοξο εορτολόγιο. Η 14η Φεβρουαρίου άρχισε να  καθιερώνεται και στη χώρα μας ως η ημέρα των ερωτευμένων στα τέλη της δεκαετίας του ’70. Τότε, εκπρόσωποι της Εκκλησίας πρότειναν οι Έλληνες ερωτευμένοι να τιμούν και να γιορτάζουν αγίους που υπάρχουν στο ορθόδοξο εορτολόγιο.

Το 1994, ο τότε εκπρόσωπος Τύπου της Ιεράς Συνόδου, Γιάννης Χατζηφώτης, πρότεινε να καθιερωθεί ως ημέρα των ερωτευμένων η γιορτή του Αγίου Υακίνθου, που τιμάται στις 3 Ιουλίου. Η λατρεία του ξεκίνησε από τα Ανώγεια της Κρήτης. Θεωρείται ο Άγιος του έρωτα, των αγνών αισθημάτων, της δημιουργίας και της έμπνευσης.

Ο Υάκινθος καταγόταν από την Καισάρεια της Καπαδοκίας και υπηρετούσε ως κουβικουλάριος (θαλαμηπόλος) του Ρωμαίου αυτοκράτορα Τραϊανού, ο οποίος του ζήτησε να απαρνηθεί τον Χριστό. Εκείνος αρνήθηκε και φυλακίστηκε 12 χιλιόμετρα νότια από τα Ανώγεια της Κρήτης, στην ορεινή περιοχή Φούρνοι, όπου του έδιναν φαγητά ποτισμένα με το αίμα ζώων που είχαν θυσιαστεί σε είδωλα. Εκείνος αρνήθηκε να φάει και πέρασε έτσι σαράντα μέρες. Τη 41η παρέδωσε το πνεύμα του στον Κύριο, σε ηλικία 20 ετών.

Στην καθιέρωση της 3ης Ιουλίου ως ημέρα του έρωτα και της ποίησης πρωτοστάτησε ο γνωστός τραγουδοποιός από τα Ανώγεια της Κρήτης, Λουδοβίκος των Ανωγείων, που μαζί με ανθρώπους του πνεύματος και των γραμμάτων προχώρησαν στην ανέγερση ενός ναού σε μια πανέμορφη τοποθεσία, σε υψόμετρο 1.200 μέτρων στον Ψηλορείτη.

Μπροστά από το εκκλησάκι αυτό, που είναι το μοναδικό στην Ελλάδα αφιερωμένο στον Άγιο, κάθε καλοκαίρι πραγματοποιούνται εκδηλώσεις με την επωνυμία Υακίνθεια.

«Ο Άγιος Υάκινθος με τον Βαλεντίνο δεν είναι διαφορά αντίθεσης, απλά διαφορά. Στον Βαλεντίνο κόβουνε τα τριαντάφυλλα και τα προσφέρουνε για αγάπη στα κορίτσια τους. Εμείς παίρνουμε το χέρι του κοριτσιού και το οδηγούμε εκεί που είναι τα τριαντάφυλλα και του τα δείχνουμε, δεν τα κόβουμε ποτέ. Ο Άγιος Υάκινθος δεν είναι ο Άγιος των ερωτευμένων, αλλά εκείνων που έχασαν και εκείνων που ελπίζουν να βρουν. Ο έρωτας έτσι κι αλλιώς είναι θεϊκή επίσκεψη και η ζωή, γενικότερα, μια γιορτή, όπου είμαστε όλοι καλεσμένοι. Επτακόσιες είκοσι χιλιάδες (720.000) ώρες που είναι τα 80 χρόνια ζωής δεν είναι αρκετές για να γεράσουμε. Ό Άγιος Υάκινθος είναι ο άγιος της μοναξιάς, του συγκρατημένου πάθους», είχε δηλώσει σε παλιότερη συνέντευξή του ο Λουδοβίκος των Ανωγείων.

Η πρόταση Χριστόδουλου για τη 13η Φεβρουαρίου

Το 2000, ο μακαριστός Αρχιεπισκοπος Χριστόδουλος, στην προσπάθειά του να φέρει πιο κοντά τη νεολαία στην Εκκλησία, πρότεινε να εορτάζεται η γιορτή των ερωτευμένων στις 13 Φεβρουαρίου, ημέρα που η Ορθοδοξία τιμά τη μνήμη των Αποστόλων Ακύλα και Πρίσκιλλας, ενός ενάρετου ζευγαριού Ιουδαίων σκηνοποιών, που ζούσε στην Κόρινθο και ασπάστηκε τον Χριστιανισμό.