Στο χώρο των περιοδικών εκθέσεων του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και για λίγο διάστημα ακόμη (μέχρι τον Ιούλιο του 2016) παρουσιάζεται «Ένα όνειρο ανάμεσα σε υπέροχα ερείπια…».
Ο επισκέπτης της έκθεσης καλείται να επιχειρήσει, νοερά και εικονικά, έναν περίπατο στην Αθήνα μιας άλλης εποχής. Παρουσιάζονται τα αρχεία μνημεία και το τοπίο της πόλης, όπως αποτυπώνονται εικαστικά από Ευρωπαίους περιηγητές, από τα τέλη του 17ου αιώνα μέχρι και τον 19ο αιώνα. Με πρωτότυπο και ελκυστικό τρόπο, 14 πίνακες ζωγραφικής και χαρακτικά, καθώς και 22 εικονογραφήσεις εκδόσεις «συνομιλούν» με 35 αρχαιότητες, γλυπτά της ελληνικής και ρωμαϊκής τέχνης, που ήρθαν στο φως ανασκαφικά, στους ίδιους τόπους της Αθήνας, που είχαν επισκεφθεί οι περιηγητές.
Το θέμα του περιηγητισμού στον ελληνικό χώρο είναι αγαπητό και μελετημένο, σε σχετικές εκθέσεις και εκδόσεις, καθώς οι δυτικοευρωπαίοι περιηγητές αποτελούν πολύτιμη πηγή πληροφόρησης για την περίοδο πριν την Ελληνική Επανάσταση. Η πρωτοτυπία όμως της έκθεσης στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο είναι ο ευτυχής «διάλογος» των εικόνων των περιηγητών με αυθεντικές αρχαιότητες.
Για παράδειγμα, ο αρχαιοδίφης Louis Francois Sebastien Fauvel απεικονίζεται σε έκδοση του 1825 στην οικία του μέσα στο χώρο της Αρχαίας Αγοράς.
Ο Φωβέλ, Γάλλος πρόξενος στην Αθήνα αλλά και συλλέκτης αρχαιοτήτων, ποζάρει με φόντο την Ακρόπολη, ενώ σε πρώτο πλάνο δεξιά διακρίνονται ορισμένα από τα κομμάτια της συλλογής του. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει και ένας κορμός θωρακοφόρου από επιτύμβιο ναΐσκο.
Ο επισκέπτης της έκθεσης έχει την ευκαιρία να δει, αντιπαραβολικά, το ίδιο το κλασικό γλυπτό, καθώς περιλαμβάνεται στις συλλογές γλυπτών του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.
Η μοναδική αυτή συνύπαρξη αρχαίων και νεώτερων έργων επιτυγχάνεται χάρη στη συνεργασία του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου με τη Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, από τις συλλογές της οποίας προέρχονται οι ελαιογραφίες, οι υδατογραφίες, τα χαρακτικά και οι εικονογραφημένες εκδόσεις της έκθεσης.
Μάλιστα, για πρώτη φορά η Βουλή προχώρησε σε μία τέτοια συνέκθεση, με αποτέλεσμα το ευρύ κοινό να μπορεί να θαυμάσει ορισμένους από τους καλλιτεχνικούς θησαυρούς της εκτός Β��υλής, σε μουσειακό χώρο διαρκώς προσβάσιμο.
Η συνέργια αυτή των δύο πολιτιστικών φορέων απέδωσε μια έκθεση ελάχιστης οικονομικής επιβάρυνσης, αλλά σημαντικής αξίας, από άποψη όχι μόνον καλλιτεχνική-αισθητική, αλλά και παιδαγωγική-ιστορική. Σε αυτό συμβάλει και ο κατάλογος της έκθεσης, πλήρως εικονογραφημένος και με πλούσια τεκμηρίωση.
Οι μικρο-ιστορίες που μας διηγούνται οι «πρωταγωνιστές» της έκθεσης, οι περιηγητές δηλαδή, μέσα από τις εικόνες τους και σε συνδυασμό με τα ίδια τα αθηναϊκά μνημεία, συναπαρτίζουν μια ανασύσταση της ιστορικής πορείας της πόλης μας ανά τους αιώνες. Η έκθεση επομένως προσφέρει στον θεατή έργα μοναδικής καλλιτεχνικής αξίας αλλά και έναν «περίπατο αυτογνωσίας» σε σχέση με την ιστορικό��ητα της πόλης που κατοικούμε.
Πόσοι αλήθεια γνωρίζουμε σήμερα και έχουμε εικόνα της Ακρόπολης κατοικημένης του Ιλισού ποταμού με την έντονη βλάστηση γύρω του, του μνημείου του Λυσικράτους ως μονή των Καπουτσίνων μοναχών ή της Βιβλιοθήκης του Αδριανού ως αγοράς (παζάρι).
Το πάθος των Δυτικών λογίων και αρχαιόφιλων για την Αθήνα οφείλεται σαφώς στην κλασική κληρονομιά της πόλης. Η Αθήνα είχε ταυτιστεί στον ευρωπαϊκό πολιτισμό, ήδη από την Αρχαιότητα, ως η «πόλη των τεχνών και της φιλοσοφίας». Επειδή όμως, λόγω της οθωμανικής κατάκτησης, η Αθήνα βρέθηκε αποκομμένη από το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, η γνώση για τα πρότυπα μνημεία της βασίζονταν σε φιλολογικές πηγές.
Οι περιηγητές που επιχείρησαν το μακρινό και επικίνδυνο ταξίδι του Grand Tour, φτάνοντας στην Αθήνα από τα τέλη του 17ου αιώνα και εξής, επικοινώνησαν στο ευρωπαϊκό κοινό τη συγκαιρινή τους εικόνα της άλλοτε ένδοξης αττικής πρωτεύουσας. Απεικονίζοντάς τη και δημοσιεύοντας τις εντυπώσεις τους σε εκδόσεις με χαρακτικά, διέδωσαν την πραγματική κατάσταση και ενέπνευσαν και σε άλλους το πάθος του ταξιδιού στην Ελλάδα. Αλλά και συγγραφείς και κ��λλιτέχνες που δεν μπήκαν στον κόπο της αυτοψίας οι ίδιοι, εμπνεύστηκαν τις δικές τους, έστω αυθαίρετες αλλά πολύ ενδιαφέρουσες περιγραφές («ταξίδια της πολυθρόνας») και φανταστικές αναπαραστάσεις (capricci) της Αθήνας.
Αντίστοιχα, οι αρχιτέκτονες του Νεοκλασικισμού (18ου-19ου αι.) σχεδίασαν τη δημόσια αρχιτεκτονική της Δυτικής Ευρώπης και των (ανατολικών) Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής οικειοποιούμενοι τη μορφή και τα μοτίβα των αθηναϊκών αρχαιοτήτων, σε στυλ «Ελληνικής Αναβίωσης» (Greek Revival).
Το πάθος των κλασικιστών ταξιδιωτών για τις αρχαιότητες ήταν διαρκές και συνεχώς αυξανόμενο, με αποτέλεσμα κατά τον 19ο αιώνα οι περιηγητές της Αθήνας να αποτελούν μια διακριτή πολυάριθμη ομάδα. Πέρα από τα μνημεία, «ανακάλυψαν» επίσης τους σύγχρονους Έλληνες και έπαιξαν ρόλο στην υπόθεση της Ελληνικής Ανεξαρτησίας, μέσω του Φιλελληνισμού.
Η αρχαιολατρία – όπως κάθε «νόμισμα» – σαφώς έχει και μία αρνητική πλευρά, αυτήν της σύλησης των αρχαιοτήτων. Μία από τις πρώτες ενέργειες του νεοελληνικού κράτους υπήρξε η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, με τη συγκρότηση αρχαιολογικών συλλογών και την ίδρυση μουσείων.
Η έκθεση φωτίζει αυτή τη μέριμνα, που κατέληξε – μεταξύ άλλων – στη δημιουργία του ίδιου του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Όλη άλλωστε η ιστορία του περιηγητισμού και της αρχαιοδιφίας που διηγείται η έκθεση συνιστά το πολιτισμικό περιβάλλον μέσα από το οποίο γεννιέται το ίδιο το Μουσείο. Και με αυτή την έννοια, η συγκεκριμένη έκθεση των περιηγητών αποτελεί το πρελούδιο για τη φετινή επέτειο των 150 χρόνων από τη θεμελίωση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.
Οι αρχαιότητες, που κοσμούν την έκθεση, υπήρξαν διαχρονικά – και εξακολουθούν να αποτελούν – λόγο αναφοράς, εκτίμησης και επίσκεψης της Αθήνας. Οι περιηγητές των περασμένων αιώνων προτιμούσαν, περισσότερο και από τα μνημεία τα ίδια, το ερειπιογραφικό σκηνικό που δημιουργούσαν συνολικά, ως αίσθηση, εντύπωση, ψυχισμό. Κι αυτό γιατί το ερείπιο, περισσότερο από το ολοκληρωμένο μνημείο, εμπεριέχει έναν ρομαντικό συνειρμό, αυτόν της φθαρτότητας: ό,τι και να δημιουργήσει ο άνθρωπος, ακόμη και το πιο «υψηλό» κτίσμα του, δεν μπορεί παρά να υποστεί τη φθορά της φύσης και τελικά του χρόνου.
Γι’ αυτό και τα ερείπια ενέχουν μία μελαγχολική διάθεση, καθώς φέρνου τον άνθρωπο αντιμέτωπο με το πεπερασμένο της ύπαρξής του.
Τον Αύγουστο του 1784 επισκέφθηκε την Αθήνα ο Γάλλος κόμης Choiseul-Gouffier, αρχαιοδίφης και φιλέλληνας, ταξιδεύοντας προς την Κωνσταντινούπολη για να αναλάβει πρεσβευτικά καθήκοντα. Ο καλλιτέχνης που τον συνόδευε, ο Louis-Francois Cassas, μας απέδωσε μία μοναδική, τόσο ιστορικά όσο και καλλιτεχνικά, μνημειακή απεικόνιση της Αθήνας.
Ο ίδιος ο Cassas, λίγους μήνες αργότερα, περιέγραφε, σε επιστολή προς φίλο του, την αθηναϊκή εμπειρία του ως «ένα όνειρο ανάμεσα σε υπέροχα ερείπια…» - από όπου εμπνευσμένος και ο τίτλος της έκθεσης.
Αυτή την ονειρική περιήγηση στα υπέροχα ερείπια της Αθήνας έχουν την ευκαιρία να βιώσουν οι επισκέπτες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, μέσα από εικόνες, αλλά και ήχους, περασμένων αιώνων, για λίγες ακόμη εβδομάδες.
Διαβάστε όλα τα lifestyle νεα, για Celebrities και Media.
