Με την ευκαιρία του εορτασμού των 24 αιώνων από την έναρξη λειτουργίας της Βιβλιοθήκης και του Μουσείου της Αλεξανδρείας, το Ίδρυμα Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη, το Κέντρο Ελληνιστικών Σπουδών της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, το Μουσείο της Ακρόπολης, και το Μαριολοπουλείο-Καναγκινείο Ίδρυμα Επιστημών Περιβάλλοντος ανέλαβαν την πρωτοβουλία να συνδιοργανώσουν ένα υψηλού επιπέδου Συνέδριο που θα αποτελέσει κίνητρο για τους ερευνητές διαφόρων ειδικοτήτων να στρέψουν την προσοχή τους στον Ελληνιστικό κόσμο και την σπουδαιότητά του στον πολιτισμό μας.
Το Διεθνές Συνέδριο πραγματοποιείται Υπό την Αιγίδα της Αυτού Εξοχότητος του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Προκοπίου Παυλοπούλου στις 13, 14 και 15 Δεκεμβρίου 2017 στο Μουσείο της Ακρόπολης με τη συμμετοχή διακεκριμένων επιστημόνων, ειδικών στο θέμα της Ελληνιστικής Αλεξάνδρειας, μιας περιόδου που συνέβαλε σε όλα τα πεδία γνώσης, προσφέροντας τα μέγιστα στην ανθρώπινη σκέψη, τη σύγχρονη επιστήμη, την κουλτούρα και τον πολιτισμό γενικότερα.
Η κυρία Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη ανέφερε στην ομιλία της:
«Με ιδιαίτερη τιμή και συγκίνηση σας υποδεχόμαστε στον συμβολικό χώρο του Μουσείου της Ακρόπολης για την έναρξη του Διεθνούς Συνεδρίου με θέμα «Ελληνιστική Αλεξάνδρεια: Εορτάζοντας 24 Αιώνες».
Η σημερινή ημέρα είναι μια μεγάλη στιγμή για το Ίδρυμά μας, καθώς πραγματοποιούμε μια πρωτοβουλία εθνικής σημασίας, για την οποία εργαζόμαστε εδώ και πολλούς μήνες, το Συνέδριό μας αυτό, που στόχο του έχει να στρέψει την προσοχή των ερευνητών και της κοινής γνώμης στον Ελληνιστικό κόσμο, στην Ελληνιστική Αλεξάνδρεια και την σπουδαιότητά τους για τον παγκόσμιο πολιτισμό.
Η ιδέα του Συνεδρίου υποστηρίχθηκε ολόθερμα από τον Εξοχότατο Πρόεδρο της Δημοκρατίας κύριο Προκόπιο Παυλόπουλο, από την πρώτη στιγμή που την θέσαμε υπόψη του πριν από δύο περίπου χρόνια. Μια ιδέα της οποίας τα θεμέλια βρίσκονται στην καρδιά του έργου του Ιδρύματός μας, δηλαδή στις αξίες του πολιτισμού, της επιστήμης και της παιδείας, και φωτίζει τους μακροχρόνιους φιλικούς και ιστορικούς δεσμούς, που συνδέουν την Ελλάδα με την Αίγυπτο.
Από τότε που ιδρύθηκε η Αλεξάνδρεια από τον Μέγα Αλέξανδρο το 331 προ Χριστού, και με την ίδρυση της αρχαίας Βιβλιοθήκης τον 3ο αιώνα προ Χριστού από τον Πτολεμαίο τον Πρώτο με σκοπό να συλλέξει όλη τη γνώση του γνωστού τότε κόσμου, ο τόπος αυτός έχει συνδεθεί με τα μεγαλύτερα επιτεύγματα γνώσης και πολιτισμού, στη σκέψη των οποίων νοιώθουμε πραγματικά δέος. Γιατί το όραμα του Πτολεμαίου έγινε πραγματικότητα καθώς και οι συνεχιστές του το ακολούθησαν και με τη συμβολή των αρχαίων Ελλήνων όλες οι επιστήμες άνθισαν και τα σημαντικότερα συγγράμματα του αρχαίου κόσμου βρήκαν μια θέση στην αρχαία Βιβλιοθήκη.
Ο περίφημος Φάρος της Αλεξάνδρειας, ένα από τα 7 θαύματα του αρχαίου κόσμου, παραμένει μέχρι σήμερα το αιώνιο σύμβολό της, για το οποίο τόσο προφητικά είχε περιγράψει ο Στράβωνας πως ο καθρέπτης του αντανακλούσε το φως δεκάδες χιλιόμετρα μακριά. Αυτό το φως του Ελληνιστικού κόσμου, της Ελληνιστικής Αλεξάνδρειας, ενέπνευσε γενιές και γενιές λογίων και επιστημόνων και φτάνει 24 αιώνες μετά σε εμάς, εδώ στην Ελλάδα, για να υποκλιθούμε με σεβασμό και να αποδώσουμε φόρο τιμής στο μεγαλείο της τεράστιας κληρονομιάς που
κληροδοτήθηκε στην ανθρωπότητα και συνέβαλε σε όλα τα πεδία γνώσης, προσφέροντας τα μέγιστα στην ανθρώπινη σκέψη, τη σύγχρονη επιστήμη, την κουλτούρα και τον πολιτισμό.
Μέσα σε αυτή τη ροή της ιστορίας, είμαστε η γενιά που με συγκίνηση έζησε πριν από 27 χρόνια, το 1990, την ιστορική συνάντηση στο Αswan της Αιγύπτου όπου υπεγράφη η Διακήρυξη για την αναβίωση της Αρχαίας Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας. Με την UNESCO να πρωτοστατεί στην προσπάθεια αυτή, έγινε η αρχή της πραγματοποίησης ενός από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα στην ιστορία του σύγχρονου κόσμου. Στα 15 χρόνια λειτουργίας της, η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας γίνεται ναός του πνεύματος και ένας νέος φάρος γνώσης για ολόκληρη την υφήλιο. Αυτό αποτελεί μια μεγάλη προσφορά του Αιγυπτιακού Κράτους στην ανθρωπότητα που στηρίζεται ολόθερμα από τον Πρόεδρο της Αιγύπτου Abdel Fattah El-Sisi. Και αισθανόμαστε πραγματικά ευγνώμονες.
Από τη συμμετοχή μου στο πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, μέχρι και σήμερα, το έργο που παρακολουθώ και στο οποίο συμμετέχω, με κάνει να αισθάνομαι πραγματικά υπερήφανη, όχι μόνο ως Ελληνίδα, αλλά ως πολίτης του κόσμου του οποίου τα οράματα, οι ανακαλύψεις, οι αναζητήσεις και η έκφραση βρήκαν καταφύγιο μέσα στο κολοσσιαίο έργο της Βιβλιοθήκης.
Τις χρυσές σελίδες της Ελληνιστικής Περιόδου και αυτή την ιστορική σχέση των δύο λαών, θελήσαμε να φωτίσουμε ακόμα περισσότερο με την ίδρυση και χρηματοδότηση του «Κέντρου Ελληνιστικών Σπουδών» στη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, το 2008. Από τότε μέχρι σήμερα, το Ίδρυμά μας δίνει μέσα από το Κέντρο αυτό τη δυνατότητα σε φοιτητές από όλο τον κόσμο να κάνουν πτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές στην ιστορία, τη λογοτεχνία, τις τέχνες, την αρχαιολογία, την αρχιτεκτονική και τη φιλοσοφία, ενώ παράλληλα έχουμε οργανώσει πολλές εκδηλώσεις, διαλέξεις και ημερίδες για την Βιβλιοθήκη. Και συνεχίζουμε με το σημερινό Συνέδριο, επιθυμώντας να προσθέσουμε μια ακόμα σελίδα στην συνεργασία μας με την Βιβλιοθήκη με χαρακτήρα επετειακό και ταυτόχρονα διεπιστημονικό.
Για την διοργάνωση του Συνεδρίου ενώσαμε τις δυνάμεις μας με το Κέντρο Ελληνιστικών Σπουδών της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, το Μουσείο της Ακρόπολης και το Μαριολοπούλειο-Καραγκίνειο Ίδρυμα Επιστημών Περιβάλλοντος και προσκαλέσαμε διακεκριμένους επιστήμονες, ειδικούς στο θέμα της Ελληνιστικής Αλεξάνδρειας, που μας κάνουν την τιμή να συμμετέχουν στο Συνέδριο και θα επικεντρωθούν στη σπουδαιότητα των εξαιρετικά πρωτότυπων ιδεών των Ελληνιστικών χρόνων και του νεωτερισμού της ατμόσφαιρας της εποχής. Το Συνέδριο θα ασχοληθεί τόσο με ιστορικά όσο και πολιτιστικά και επιστημονικά θέματα, φωτίζοντας την επίδραση των Ελληνιστικών ιδεών στη φιλοσοφία, στην τέχνη και στη σύγχρονη επιστήμη.
Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, κύριο Προκόπιο Παυλόπουλο, που έθεσε το Συνέδριο υπό την αιγίδα του, που το στήριξε από την πρώτη στιγμή και που μας τιμά σήμερα με την παρουσία του και με την εναρκτήρια ομιλία του στη συνέχεια. Η συμπαράστασή του στην προσπάθειά μας ήταν ανεκτίμητη, η προσωπική του συμβολή στην αποκρυστάλλωση της φιλοσοφίας του Συνεδρίου ήταν πολύτιμη, και η συμμετοχή του σε αυτό επισφραγίζει την εθνική διάσταση της πρωτοβουλίας την οποία μας εμπιστεύτηκε.
Θα ήθελα να εκφράσω τις ειλικρινείς μου ευχαριστίες και τον βαθύτατο σεβασμό μου στον Μακαριώτατο Πατριάρχη Αλεξανδρείας Θεόδωρο, για την παρουσία του σήμερα κοντά μας και την ευλογία του σε κάθε μας βήμα. Η συμμετοχή του στο Συνέδριό μας αποτελεί μεγάλη τιμή για εμάς και η συμβολή του είναι πολύτιμη και τόσο συμβολική. Το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, με ιδρυτή τον Απόστολο και Ευαγγελιστή Μάρκο το 43 μετά Χριστόν, έχει μια ιστορική πορεία στην Αίγυπτο και στην Αφρική πλέον των δύο χιλιάδων ετών, με πλούτο πνευματικής κληρονομιάς, ιεραποστολικού έργου και πολυσήμαντης ανθρωπιστικής δραστηριότητας. Αποτελεί ένα μεγάλο κεφάλαιο στην ιστορία της Αλεξάνδρειας που σήμερα εκπροσωπείται στο πρόσωπο του Μακαριωτάτου.
Ιδιαίτερες ευχαριστίες θα ήθελα να εκφράσω στον νέο Διευθυντή της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας Δρ Mostafa El Feki. Είναι μεγάλη μας τιμή και χαρά που τον υποδεχόμαστε στην Ελλάδα και που συνεργαζόμαστε μαζί του για την οργάνωση και πραγματοποίηση του Συνεδρίου. Θα ήθελα να του ευχηθώ κάθε επιτυχία στη σπουδαία αποστολή που έχει αναλάβει στην Βιβλιοθήκη και στα οράματά του στα οποία θα μας βρει συμμάχους και θερμούς υποστηρικτές.
Ένα μεγάλο ευχαριστώ θα ήθελα να απευθύνω στους συνδιοργανωτές μας:
το Μαριολοπούλειο-Καραγκίνειο Ίδρυμα και τον Πρόεδρό του, τον Ακαδημαϊκό Καθηγητή Χρήστο Ζερεφό, ο οποίος ακούραστα όλους αυτούς τους μήνες, παρά το βεβαρημένο του πρόγραμμα και τις υποχρεώσεις του διεθνώς, υπήρξε -με ενθουσιασμό και τη γνωστή του αγάπη για τις επιστήμες της αρχαιότητας- ο επικεφαλής της Οργανωτικής μας Επιτροπής και η ψυχή της διοργάνωσης του συνεδρίου. Και, Το Μουσείο της Ακρόπολης και τον Πρόεδρό του Καθηγητή Δημήτριο Παντερμαλή, που για πολλοστή φορά αγκαλιάζει μια πρωτοβουλία μας και τη φιλοξενεί στον μαγευτικό χώρο του Μουσείου, ενώ παράλληλα συμβάλει στο συνέδριο μέσα από τις θαυμαστές του γνώσεις.
Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά όλους τους συνέδρους που μας τιμούν με τη συμμετοχή τους και μέσα από τις ομιλίες τους θα ζωντανέψει μπροστά μας ολόκληρη η Ελληνιστική Αλεξάνδρεια. Είναι για εμάς ιδιαίτερο το προνόμιο να τους υποδεχόμαστε στην Αθήνα και να μοιραζόμαστε μαζί τους αυτή την πρωτοβουλία που σκοπεύουμε να κάνουμε διεθνώς γνωστή και μέσα από την έκδοση των πρακτικών το 2018.
Ιδιαίτερα ευχαριστώ τα εκλεκτά μέλη της Οργανωτικής Επιτροπής του Συνεδρίου για την συμβολή τους στην διοργάνωσή του και πολύτιμη στήριξή τους στο έργο μας.
Σας ευχαριστώ όλους από την καρδιά μου που είστε σήμερα κοντά μας και μας τιμάτε με την παρουσία σας, δίνοντας ακόμα μεγαλύτερη δύναμη στην προσπάθειά μας και συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στην επιτυχία της.
Σύμφωνα με τον θρύλο που αναφέρει ο Πλούταρχος, ο Όμηρος εμφανίστηκε στον ύπνο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και τον οδήγησε στην ανακάλυψη αυτού του ευλογημένου τόπου, της νήσου Φάρος στον κόλπο της Αλεξάνδρειας. Με την βεβαιότητα που τρέφω μέσα μου ότι ο θρύλος είναι αληθινός, θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας, κλείνοντας, την βαθειά πεποίθησή μου ότι η Ελληνιστική Αλεξάνδρεια θα συνεχίσει να φωτίζει τα βήματά μας και η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας θα εξακολουθεί να αποτελεί τον θεματοφύλακα της γνώσης από τα βάθη των αιώνων ως τα πέρατα του μέλλοντος!
Σας ευχαριστώ!»
Κατά την έναρξη του συνεδρίου ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, Προκόπης Παυλόπουλος μεταξύ άλλων είπε τα εξής:
«Με ιδιαίτερη χαρά αποδέχθηκα την πρόσκληση να συμμετάσχω στην τελετή έναρξης του Συνεδρίου σας, με θέμα την Ελληνιστική Αλεξάνδρεια και τους 24 αιώνες ζωής της, μοναδικής στην ιστορία του Παγκόσμιου Πολιτισμού, αυτής πόλης. Κατ’ αρχάς, συγχαίρω θερμότατα τους συνδιοργανωτές του Συνεδρίου, δηλαδή το Ίδρυμα Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη, το Μουσείο της Ακρόπολης, το Κέντρο Ελληνιστικών Σπουδών της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας και το Μαριολοπούλειο-Καναγκίνειο Ίδρυμα Επιστημών Περιβάλλοντος. Είμαι βέβαιος ότι μέσα από τις εργασίες που θα παρουσιασθούν σ’ αυτό το Συνέδριο θ’ αναδειχθούν η τεράστια σημασία των πρωτότυπων ιδεών της ελληνιστικής εποχής και ο ιδιαίτερος νεοτερισμός της ατμόσφαιρας της εποχής, με τρόπο που θα φωτίσει την επίδραση των ελληνιστικών ιδεών στην σύγχρονη φιλοσοφία, στην τέχνη και στην σύγχρονη επιστήμη»
Ο κύριος Χρήστος Ζερεφός ανέφερε στην ομιλία του:
«Η επιλογή του τίτλου του Συνεδρίου από τους διοργανωτές του στηρίχθηκε σε δύο κριτήρια. Πρώτον, στο συναίσθημα του Αιγυπτιώτη και δεύτερον, στη μεγάλη επανάσταση στις Επιστήμες, την Τέχνη και τα Γράμματα που ξεκίνησε στην Αλεξάνδρεια των Πτολεμαίων. Οι Αιγυπτιώτες θυμούνται το αυγουστιάτικο φεγγαρόφωτο που λατρεύτηκε ως θεά Ίσιδα να λούζει όλη την Αίγυπτο, το Νείλο και τα βόρεια παράλια της χώρας. Θυμούνται τη βιολογική φωταύγεια στις παράκτιες περιοχές της Αιγύπτου με το διάχυτο υποβρύχιο πράσινο φως από τους υδρόβιους οργανισμούς εκεί. Θυμούνται ένδοξες εποχές που ύμνησαν μεγάλοι ποιητές, καλλιτέχνες και μουσουργοί. Πολλοί από εμάς θυμόμαστε τα νιάτα μας. Θυμόμαστε όμως και την ξεχασμένη, κατά τον Lucio Russo, επανάσταση στις επιστήμες που δυστυχώς είχε την ίδια τύχη με τον Ελληνισμό της Διασποράς....
Κύριε Πρόεδρε, Μακαριώτατε,
Οι εργασίες του επετειακού Συνεδρίου 24 αιώνων Ελληνιστικής Αλεξάνδρειας στηρίζονται σε 32 παρουσιάσεις εργασιών από τους επιφανέστερους στα θέματα της Ελληνιστικής Αλεξάνδρειας που καλύπτουν τους τομείς της Ιστορίας, της Αρχαιολογίας, της Φιλοσοφίας, των Γραμμάτων και Τεχνών καθώς και των Επιστημών της Ιατρικής, της Τεχνολογίας, του Πολιτισμού, τις Νομικές Επιστήμες καθώς επίσης και τις Επιστήμες του Περιβάλλοντος.
Στο σημείο αυτό θα ήθελα ιδιαίτερα να τονίσω τη μεγάλη σημασία στην ιστορική εξέλιξη της Ελληνιστικής Εποχής που είχαν σημαντικά ακραία περιβαλλοντικά γεγονότα, τα οποία επίσης θα συζητηθούν στο Συνέδριο, για πρώτη φορά μαζί με ιστορικά γεγονότα. Για παράδειγμα, η Βιβλιοθήκη, το Μουσείο και ο Φάρος της Αλεξανδρείας καταστράφηκαν από το τεράστιο παλιρροϊκό κύμα που ισοπέδωσε την Αλεξάνδρεια το 365 μ.Χ. Τα ψήγματα από τα ερείπια της αρχαίας Αλεξάνδρειας περιγράφει με παραστατικότητα ο μηχανικός του Ναπολέοντος Gratien Le Pere, ο οποίος όταν αποβιβάσθηκε στην Αλεξάνδρεια, το 1803, βάδιζε παντού σε συντρίμμια κεραμικών, υαλικών θραυσμάτων και μαρμάρων.
Ο Le Pere γράφει ότι συνάντησε ένα «πεδίο ερειπίων», στο οποίο προεξείχαν δύο μικροί λόφοι που σχηματίστηκαν από τη μεταφορά των πάσης φύσεως θραυσμάτων όπως διέταξε ο Selym το 1517, το οποίο αναφέρει ο Λέων ο Αφρικανός στο ομώνυμο σύγγραμμά του. Ο ίδιος περιγράφει ότι βρήκε 88 τζαμιά, 600 συντεχνίες για υφάσματα, 30 σαπωνοποιία που εισήγαγαν λάδι από την Πελοπόννησο, την Κρήτη και τη Συρία καθώς και μικρές βιοτεχνίες κατεργασίας κόκκινου κατσικίσιου δέρματος. Συνάντησε 8.000 ψυχές, παζάρια εμπορικά, μερικά πλοία, το δε λιμάνι της Αλεξανδρείας λειτουργούσε για την εισαγωγή σιταριού, ρυζιού, καφέ και άλλων εμπορευμάτων από τις Ινδίες. Μία πόλη-αποθήκη χωρίς γλυκό νερό, μια εγκαταλελειμμένη πόλη. 300 περίπου χρόνια μετά τον Λέοντα, ο Robert Curzon το 1833 περιέγραψε μια σκηνή σε κεντρικό δρόμο της Αλεξάνδρειας που τον εξέπληξε, στην οποία, όπως γράφει, εκατοντάδες ημίγυμνοι άνδρες πουλούσαν “moya”, δηλαδή ύδωρ στους διψασμένους διαβάτες έναντι πενιχρής αμοιβής. Το περίφημο υπόγειο υδρευτικό δίκτυο της πόλεως των Πτολεμαίων είχε στερέψει προ πολλού!
Η Ελληνιστική Αλεξάνδρεια σχεδόν χάθηκε, όχι μόνο στα βάθη των αιώνων αλλά και στα βάθη της θάλασσας ως αποτέλεσμα της έρπουσας καταβύθισης περιοχών της περιοχής της Ροζέτης, τις οποίες με τόση επιτυχία αναζητούν στον υποβρύχιο θαλασσόκοσμο η ελληνική, η γαλλική και άλλες αποστολές που εργάζονται ανελλιπώς στις ενάλιες αρχαιότητες της Αλεξανδρείας. Εύχομαι κάποτε οι σημερινές υπόνοιες ότι μνημεία σημαντικά της αρχαίας Αλεξάνδρειας είναι καταβυθισμένα εκτός των λιμένων της να επαληθευτούν όταν αυτά θα επανέλθουν στο φως της Μεσογείου για να αναδειχθεί για άλλη μία φορά το μεγαλείο μιας ένδοξης περιόδου του Ελληνο-Αιγυπτιακού πολιτισμού για τον οποίο είμαστε όλοι τόσο υπερήφανοι.
Τελειώνοντας θέλω να ευχαριστήσω τα Μέλη της Οργανωτικής Επιτροπής του Συνεδρίου, τα Ιδρύματα που μας υποστήριξαν και ιδιαίτερα τις οργανωτικές γραμματείες του Συνεδρίου για την εξαιρετική συμβολή τους στην επιτυχία του».
