Έντονη ανησυχία επικρατεί στην Ευρώπη και στην Ελλάδα μετά από τη δημοσιογραφική αποκάλυψη ότι ανώνυμος δότης σπέρματος εν αγνοία του έφερε σπάνια γενετική μετάλλαξη που αυξάνει δραματικά τον κίνδυνο καρκίνου και απέκτησε τουλάχιστον 197 παιδιά.
Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή δημοσιογραφική έρευνα, κάποια από αυτά τα παιδιά έχουν ήδη χάσει τη ζωή τους, ενώ όσα κληρονόμησαν την μετάλλαξη ζουν με σχεδόν βέβαιη την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από 14 δημόσιους ραδιοτηλεοπτικούς οργανισμούς, ανάμεσά τους και το BBC, στο πλαίσιο του Δικτύου Ερευνητικής Δημοσιογραφίας της Ευρωπαϊκής Ραδιοτηλεοπτικής Ένωσης (EBU).
Γιατί κινδυνεύουν τα παιδιά που γεννήθηκαν από το σπέρμα με το καρκινικό γονίδιο - BBC
Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Σπέρματος της Δανίας, η οποία πούλησε το σπέρμα, εξέφρασε τη «βαθιά της συμπάθεια» στις οικογένειες που επλήγησαν και παραδέχτηκε ότι το σπέρμα χρησιμοποιήθηκε για πάρα πολλά μωρά σε ορισμένες χώρες.
Το σπέρμα του δότη που συνδέεται με καρκίνο δεν διατέθηκε σε βρετανικές κλινικές, ωστόσο το BBC επιβεβαιώνει ότι ένας πολύ μικρός αριθμός γυναικών στη Βρετανία χρησιμοποίησε το σπέρμα του δότη στο πλαίσιο θεραπειών γονιμότητας στη Δανία και έχει ήδη ενημερωθεί.
Ο δότης ήταν φοιτητής όταν άρχισε να δωρίζει σπέρμα το 2005 και συνέχισε για περίπου 17 χρόνια. Ήταν υγιής και πέρασε όλους τους προβλεπόμενους ελέγχους. Ωστόσο, σε μέρος του γενετικού του υλικού υπήρχε μετάλλαξη στο γονίδιο TP53, το οποίο παίζει κρίσιμο ρόλο στην προστασία του οργανισμού από την ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων.
Οι χώρες, όπου δόθηκε σπέρμα με καρκινικό γονίδιο του δότη - BBC
Η μετάλλαξη αυτή δεν υπήρχε σε όλο το σώμα του δότη, αλλά σε έως και 20% του σπέρματός του. Όταν όμως ένα παιδί συλλαμβάνεται από αυτό το σπέρμα, η μετάλλαξη υπάρχει σε κάθε κύτταρο του σώματός του.
«Θα έχουν έως και 90% κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο στη ζωή τους, συμπεριλαμβανομένων - καρκίνου του μαστού, καρκίνου των οστών, όγκων του εγκεφάλου, παιδικών καρκίνων όπως η λευχαιμία».
Πρόκειται για το σύνδρομο Li-Fraumeni, το οποίο συνδέεται με έως και 90% πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου κατά τη διάρκεια της ζωής, ιδιαίτερα στην παιδική ηλικία, αλλά και καρκίνο του μαστού αργότερα.
«Είναι μια τρομακτική διάγνωση», δήλωσε στο BBC η καθηγήτρια γενετικής καρκίνου Clare Turnbull από το Ινστιτούτο Έρευνας Καρκίνου του Λονδίνου.
Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Σπέρματος δήλωσε ότι «ο ίδιος ο δότης και τα μέλη της οικογένειάς του δεν είναι άρρωστοι» και μια τέτοια μετάλλαξη «δεν ανιχνεύεται προληπτικά με γενετικό έλεγχο». Είπε επίσης ότι αμέσως απέκλεισαν τον δότη μόλις ανακαλύφθηκε το πρόβλημα με το σπέρμα του.
Σπέρμα με καρκινικό γονίδιο: Πολλά παιδιά ανέπτυξαν καρκίνο, κάποια κατέληξαν
Οι γιατροί που εξέταζαν παιδιά με καρκίνο που συνδέονταν με τη δωρεά σπέρματος εξέφρασαν ανησυχίες στην Ευρωπαϊκή Εταιρεία Ανθρώπινης Γενετικής. Ανέφεραν ότι είχαν βρει 23 παιδιά με την ίδια μετάλλαξη από τα 67 παιδιά που ήταν γνωστά εκείνη την εποχή. Δέκα είχαν ήδη διαγνωστεί με καρκίνο.
Είναι επίσης άγνωστο πόσα από αυτά τα παιδιά κληρονόμησαν την επικίνδυνη μετάλλαξη.
Η Δρ. Edwige Kasper, γενετίστρια καρκίνου στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Ρουέν στη Γαλλία, η οποία παρουσίασε τα αρχικά δεδομένα, δήλωσε στην έρευνα: «Έχουμε πολλά παιδιά που έχουν ήδη αναπτύξει καρκίνο. Έχουμε κάποια παιδιά που έχουν ήδη αναπτύξει δύο διαφορετικούς καρκίνους και κάποια από αυτά έχουν ήδη πεθάνει σε πολύ νεαρή ηλικία».
Η Σελίν (δεν είναι το πραγματικό της όνομα) είναι μια ανύπαντρη μητέρα στη Γαλλία που συνέλαβε το παιδί της με το σπέρμα του δότη πριν από 14 χρόνια και φέρει τη μετάλλαξη. Δέχτηκε ένα τηλεφώνημα από την κλινική γονιμότητας που χρησιμοποιούσε στο Βέλγιο, η οποία την παρότρυνε να κάνει τον έλεγχο για την κόρη της.
«Δεν ξέρουμε πότε, δεν ξέρουμε ποιο είδος και δεν ξέρουμε πόσοι καρκίνοι. Καταλαβαίνω ότι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να συμβεί και όταν συμβεί, θα παλέψουμε και αν υπάρξουν αρκετοί, θα παλέψουμε αρκετές φορές», είπε.
Σε ποιες χώρες της Ευρώπης διοχετεύθηκε το επικίνδυνο σπέρμα
Το σπέρμα του δότη χρησιμοποιήθηκε από 67 κλινικές γονιμότητας στις εξής 14 χώρες:
- Δανία
- Βέλγιο
- Ισπανία
- Ισλανδία
- Γερμανία
- Ελλάδα
- Κύπρος
- Σκόπια
- Γεωργία
- Ουγγαρία
- Ιρλανδία
- Πολωνία
- Αλβανία
- Σερβία
Δεν υπάρχει νόμος που να ορίζει πόσες φορές μπορεί να χρησιμοποιηθεί το σπέρμα ενός δότη παγκοσμίως. Ωστόσο, οι μεμονωμένες χώρες θέτουν τα δικά τους όρια.
Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Σπέρματος αποδέχτηκε ότι αυτά τα όρια είχαν παραβιαστεί σε ορισμένες χώρες. Στο Βέλγιο, ένας μόνο δότης σπέρματος υποτίθεται ότι χρησιμοποιείται από έξι οικογένειες. Αντ' αυτού, 38 διαφορετικές γυναίκες γέννησαν 53 παιδιά του ίδιου δότη. Το όριο στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι 10 οικογένειες ανά δότη.