Μπορεί να μην είναι από τους πιο γνωστούς τουριστικούς προορισμούς της Ελλάδας, όμως τα Θεοδώριανα Άρτας έχουν κερδίσει επάξια τη φήμη τους ανάμεσα στους φυσιολάτρες. Με το άγριο τοπίο, τα πλούσια νερά και την καταπράσινη φύση, το χωριό των Τζουμέρκων έχει αποκτήσει τον άτυπο τίτλο της «Πρωτεύουσας του Νερού».
Τα Θεοδώριανα είναι χτισμένα στις πλαγιές των Ανατολικών Τζουμέρκων, σε υψόμετρο 940 μέτρων, πολύ κοντά στα όρια Ηπείρου και Θεσσαλίας. Οι 332 μόνιμοι κάτοικοι (απογραφή 2021) ζουν σε ένα πανέμορφο φυσικό τοπίο, ανάμεσα στα έλατα, πλατάνια και τους κέδρους. Το χωριό βρίσκεται 83 χλμ. από την Άρτα και 105 χλμ. από τα Ιωάννινα.
Θεοδώριανα: 5 πράγματα που πρέπει να κάνετε όταν επισκεπτείτε το χωριό
1. Καταρράκτες της Σούδας
Το απόλυτο σημείο αναφοράς των Θεοδώριανων είναι οι καταρράκτες της Σούδας, από τους μεγαλύτερους στην Ελλάδα.
Τα νερά του ποταμού Άσπρη Γκούρα (παραπόταμος του Αχελώου) πέφτουν από ύψος 25 μέτρων, δημιουργώντας ένα εντυπωσιακό θέαμα.
Η διαδρομή προς τους καταρράκτες ξεκινά από την πλατεία του χωριού, ακολουθώντας ένα σηματοδοτημένο μονοπάτι μέσα στο δάσος, με γεφυράκια και κουπαστές στα δύσκολα σημεία και διαρκεί περίπου 50 λεπτά με τα πόδια.
2. Μοναστήρι της Παναγίας
Στα βόρεια του χωριού βρίσκεται το Μοναστήρι της Γέννησης της Θεοτόκου (1793), χτισμένο μέσα σε ένα μαγευτικό τοπίο, δίπλα στα νερά του ποταμού Γκούρα.
Στην Τουρκοκρατία λειτούργησε ως σχολείο, ενώ κατά την Κατοχή αποτέλεσε καταφύγιο για αντιστασιακούς. Γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου.
3. Παλιός νερόμυλος
Ο παλιός νερόμυλος των Θεοδώριανων, χτισμένος το 1918, εξυπηρετούσε τις ανάγκες του χωριού έως το 1980.
Βρίσκεται στη θέση Σμίξη, στο σημείο που ενώνονται οι ποταμοί Γκούρας και Μουζάκι, και πλέον αποτελεί αξιόλογο μνημείο παραδοσιακής αρχιτεκτονικής.
4. Θέση Σταυρός
Πάνω από το χωριό, σε υψόμετρο 1.390 μέτρων, δεσπόζει η θέση Σταυρός, όπου σύμφωνα με την παράδοση, ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός έστησε έναν ξύλινο σταυρό το 1777.
Εκεί δόθηκε και σημαντική μάχη το 1821, όταν ο οπλαρχηγός Γώγος Μπακόλας απέκρουσε με 500 άνδρες τον στρατό του Ισμαήλ Πασά. Στο σημείο λειτουργεί ορεινό καταφύγιο-ξενώνας «Πανόραμα», με εξαιρετική θέα στα Τζουμέρκα.
Στην ευρύτερη περιοχή βρίσκεται και η Κωστηλάτα (1.450 μ.), γνωστή για τη φυσική της πηγή από όπου εμφιαλώνεται το γνωστό νερό Κωστηλάτα.
5. Το φαράγγι του Παπαχρήστου
Γνωστό και ως «ρέμα του Μάρκς», καθώς λέγεται πως εκεί κατέφυγε ο Μάρκος Μπότσαρης μετά την πτώση του Σουλίου, το φαράγγι του Παπαχρήστου αποτελεί έναν από τους πιο εντυπωσιακούς φυσικούς σχηματισμούς της περιοχής.
Η διαδρομή ξεκινά από την είσοδο του χωριού και ακολουθεί ένα απότομο αλλά καλοσημασμένο μονοπάτι, που διασχίζει πυκνό ελατόδασος. Η κατάβαση απαιτεί προσοχή, αλλά η θέα των μικρών καταρρακτών και λιμνών στο τέλος ανταμείβει κάθε κόπο. Το καλοκαίρι, οι πιο τολμηροί δεν διστάζουν να βουτήξουν στα παγωμένα νερά.
Θεοδώριανα Άρτας: Πού να μείνετε και τι να φάτε
Στο χωριό υπάρχουν ξενώνες, αλλά και ακίνητα βραχυχρόνιας μίσθωσης στα οποία μπορείτε να διανυκτερεύεσε. Αν και δεν υπάρχει μεγάλος αριθμός καταλυμάτων και ενδέχεται να μη βρείτε κάποιο διαθέσιμο, υπάρχουν διαθέσιμα και σε κοντινά χωριά.
Θεοδώριανα Άρτας: Από πού πήρε το όνομά του το χωριό
Το όνομα του χωριού φαίνεται να συνδέεται με την αρχαία Θεοδωρία, πόλη του βασιλείου της Αθαμανίας που καταστράφηκε από τους Ρωμαίους το 167 π.Χ. Αν και η ακριβής της θέση παραμένει άγνωστη, σύμφωνα με τον Άγγλο περιηγητή William Martin Leake, πιθανότατα βρισκόταν στην περιοχή των σημερινών Θεοδώριανων.
Το χωριό κατά την Τουρκοκρατία φέρεται να αποτέλεσε καταφύγιο για τον Κατσαντώνη και μέλη της οικογένειας Μπότσαρη και ενσωματώθηκε στην Ελλάδα το 1881.
Ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα στην σύγχρονη ιστορία των Θεοδωριάνων είναι και ο αγώνας των κατοίκων από το 1997 ενάντια στην κατασκευή υδροηλεκτρικών φραγμάτων στα δύο κυριότερα ποτάμια του χωριού από την Μηχανική ΑΕ και Τέρνα Ενεργειακή ΑΕ. Τελικά μόνο ένα από αυτά κατασκευάστηκε, ενώ για τα υπόλοιπα μετά και από απόφαση του ΣτΕ αποτράπηκε η κατασκευή τους.