Γιατί πρέπει η Ελλάδα να επενδύσει στην προσχολική αγωγή

Η διαΝΕΟσις δημοσίευσε σήμερα, Πέμπτη, μια νέα δημοσιογραφική έρευνα για το θέμα της προσχολικής αγωγής στην Ελλάδα.

Η προσχολική αγωγή, δηλαδή η εκπαίδευση των παιδιών κάτω των 6 ετών, αποτελεί μια από τις βασικότερες προϋποθέσεις της κοινωνικής ευημερίας, του περιορισμού των ανισοτήτων και της ανάπτυξης. Σύμφωνα με έρευνες, η επένδυση στην προσχολική αγωγή είναι μία από τις αποδοτικότερες επενδύσεις που μπορεί να κάνει ένα κράτος. Ως εκπαιδευτική βαθμίδα, όμως, παραμένει τραγικά παραμελημένη στη χώρα μας. 

Για παράδειγμα, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ, παιδιά που έχουν συμμετάσχει σε προγράμματα προσχολικής αγωγής για τουλάχιστον έναν χρόνο, στα 15 τους εμφανίζουν κατά 30,3% καλύτερες επιδόσεις στα μαθηματικά. Σύμφωνα, μάλιστα, με τη διάσημη μελέτη του νομπελίστα Τζέιμς Χέκμαν, η ετήσια απόδοση για κάθε ευρώ που επενδύεται στην προσχολική αγωγή είναι 7-10%. 

Πολλές χώρες έχουν λάβει υπόψη αυτά τα ευρήματα και έχουν υλοποιήσει συγκεκριμένες πολιτικές για την πρόσβαση των παιδιών στην προσχολική αγωγή, ειδικά όσων προέρχονται από φτωχότερες οικογένειες. Η Ελλάδα, ωστόσο, έχει μείνει πίσω. 

Οι ψυχολόγοι θεωρούν την προσχολική ηλικία την πιο κρίσιμη στη ζωή ενός ανθρώπου. Είναι η περίοδος κατά την οποία οι άνθρωποι αναπτύσσουν όχι τόσο τις γνωστικές δεξιότητές τους, αλλά τον συναισθηματικό τους κόσμο, τη γλώσσα και τη νοημοσύνη τους με τρόπους που δεν μπορούν να αναπληρωθούν αργότερα. Ως εκ τούτου, η αγωγή και η εκπαίδευση που λαμβάνουν εκείνα τα ευαίσθητα χρόνια θεωρείται δέουσας σημασίας. Κατά τη διάρκεια της προσχολικής ηλικίας, το ανθρώπινο μυαλό "χτίζει" τα χαρακτηριστικά που καθορίζουν τα επόμενα στάδια της κοινωνικής και επαγγελματικής πορείας ενός ανθρώπου: την ικανότητα της εστίασης, την παρακίνηση, τον αυτοέλεγχο και την κοινωνικότητα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat για το 2012, ένα στα τρία παιδιά ηλικίας 0 έως 5 ετών στη χώρα ήταν εκτεθειμένο σε κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού. Το ποσοστό των παιδιών που ήταν πολίτες άλλης χώρας, δηλαδή κυρίως παιδιά προσφύγων και μεταναστών, ήταν την ίδια χρονιά 8,4%. Επομένως, το ζήτημα αφορά πραγματικά πολλά παιδιά στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης.

Στην Ελλάδα κανείς δεν γνωρίζει με ακρίβεια πόσοι παιδικοί σταθμοί λειτουργούν στη χώρα και πόσα παιδιά φιλοξενούν.

Η ΕΛΣΤΑΤ άρχισε να απογράφει τους παιδικούς σταθμούς μόλις από το 2014 (!) και δεν υπάρχουν ακόμη δημοσιευμένα στοιχεία σχετικά με τον αριθμό ή άλλα χαρακτηριστικά τους. Καθώς είναι "αποκεντρωμένοι" (ανήκουν συνήθως σε δήμους, άλλους φορείς ή ιδιώτες), δεν υπάρχει επίσης κανένας άλλος φορέας ο οποίος να διαθέτει τη συνολική εικόνα.

Στη νέα της έρευνα, η διαΝΕΟσις επιχειρεί να χαρτογραφήσει την κατάσταση της προσχολικής αγωγής στη χώρα, με τη μελέτη επιτυχημένων διεθνών πρακτικών και με την καταγραφή μιας σειράς από ρεαλιστικές κατευθύνσεις πολιτικής.

 
Συγκεκριμένα, στην Ελλάδα σήμερα: 

1. Το 60% των παιδιών δεν έχει πρόσβαση σε παιδικούς σταθμούς.
2. Το ελληνικό σύστημα προσχολικής αγωγής εμφανίζεται διχοτομημένο: οι βρεφονηπιακοί/παιδικοί σταθμοί και τα νηπιαγωγεία λειτουργούν ανεξάρτητα και δεν ελέγχονται από κάποιον κοινό επίσημο φορέα.
3. Αντίθετα με τα νηπιαγωγεία, οι παιδικοί σταθμοί δεν διαθέτουν συγκεκριμένο πρόγραμμα διδασκαλίας, ορισμένο από το Υπουργείο Παιδείας. 

Τι πρέπει να γίνει για να βελτιωθεί η κατάσταση;

Σύμφωνα με τη διεθνή πρακτική και την σημερινή κατάσταση στη χώρα μας, υπάρχουν κάποιες πολιτικές λύσεις που μπορούν να εφαρμοστούν. Πιο συγκεκριμένα:

1. Ενοποίηση των δομών προσχολικής αγωγής (παιδικών σταθμών και νηπαγωγείων) σε έναν οργανωτικό φορέα του Υπουργείου Παιδείας που θα έχει και την ευθύνη της αξιολόγησής τους.
2. Οι παιδικοί σταθμοί να αποκτήσουν επίσημο εκπαιδευτικό χαρακτήρα και ενιαίο curriculum με συγκεκριμένες εκπαιδευτικές κατευθύνσεις για όλες τις ηλικίες της προσχολικής εκπαίδευσης.
3. Να εξεταστεί η είσοδος των παιδιών στην υποχρεωτική εκπαίδευση από τα 4 ή ακόμα και τα 3 χρόνια αντί των 5 που ισχύει σήμερα.
4. Αναπτυξη των υποδομών φιλοξενίας για όσο το δυνατόν περισσότερα παιδιά και σχεδιασμός προνοιακής πολιτικής που θα εξασφαλίσει ότι όλα τα παιδιά της χώρας -και κυρίως αυτά που προέρχονται από τις πιο φτωχές οικογένειες- θα έχουν πρόσβαση σε ποιοτική προσχολική αγωγή.

Την περασμένη Δευτέρα, 30 Ιανουρίου, η διαΝΕΟσις διοργάνωσε μια εκδήλωση με τίτλο "Ανάπτυξη ναι, αλλά πώς;" στη Θεσσαλονίκη, όπου συζητήθηκε για μια ακόμη φορά το θέμα του βιβλίου "Χάρτης Εξόδου Από Την Κρίση". Στην εκδήλωση τοποθετήθηκαν για το θέμα της ανάπτυξης ο Πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Κυριάκος Μητσοτάκης, η πρώην Υπουργός Άννα Διαμαντοπούλου, ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης και δύο εκ των συγγραφέων του βιβλίου και συνεργάτες της διαΝΕΟσις, οι καθηγητές Πάνος Τσακλόγλου και Γιώργος Παγουλάτος.